Osobowość chwiejna emocjonalnie wiąże się z brakiem stabilności emocjonalnej. Zachowanie osoby dotkniętej tym problemem bardzo szybko ulega zmianie. Może płakać, a po chwili się śmiać, być uprzejmym, miłym i pogodnym, a za minutę stać się wulgarnym, opryskliwym i agresywnym.
Radość szybko przechodzi w smutek, miłość w nienawiść, chęć do życia w pragnienie śmierci, pragnienie bliskości w poczucie osaczenia, a pragnienie przestrzeni w poczucie osamotnienia. Skrajne emocje wywołują niepokój nie tylko osoby chwiejnej emocjonalnie, ale i otoczenia. Wielu ludzi nie rozumie istoty zaburzeń osobowości i błędnie uznaje takie zachowania za skutek złego wychowania.
Typy
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) wyróżnia dwa typy osobowości chwiejnej emocjonalnie, tj. typ borderline i typ impulsywny.
Osobowość chwiejna emocjonalnie typu borderline – co należy wiedzieć?
Borderline to osobowość z pogranicza. Charakteryzuje się napadami silnego gniewu, wahaniami nastroju, lękiem przed odrzuceniem, poczuciem braku sensu życia, zaburzeniami tożsamości. Występuje u około 2% populacji, w wieku 20-25 lat. Aż 75% dotyczy kobiet. Zaburzenia tożsamości dotyczą trudności w wyznaczaniu swoich celów i preferencji seksualnych, niestabilnego obrazu siebie, swoich potrzeb oraz pragnień.
Relacje z partnerem obfitują w kryzysy, również emocjonalne. Są niestabilne, pozbawione satysfakcji i umiejętności odpowiedniego komunikowania się. W przypadku posiadania dziecka, matki odczuwają nieuzasadniony niepokój, a czasami nawet złość na dziecko. Osoby z osobowością z pogranicza nieprawidłowo interpretują neutralne zachowania innych. By wyrazić emocje i pozbyć się złości, decydują się na samookaleczanie oraz próby samobójcze. Samookalecza się ok. 3/4 cierpiących na borderline.
Wyróżnia się kilka podtypów osobowości chwiejnej emocjonalnie typu borderline. Są to:
- osobowość z pogranicza zniechęcona z cechami osobowości unikającej, depresyjnej lub zależnej – osoba przekonana o swojej bezradności potrzebuje ciągłej opieki i stara się robić wszystko, by nie stracić partnera
- osobowość z pogranicza autodestrukcyjna z cechami osobowości depresyjnej lub masochistycznej – stara się podporządkować otoczeniu, bo boi się działać samodzielnie, pragnie wsparcia, uwagi
- pogranicza impulsywna osobowość z cechami osobowości histronicznej – pragnie być w centrum uwagi, jest bardzo towarzyska, nadmiernie okazuje uczucia, kokietuje, uwodzi
- osobowość z pogranicza drażliwa z cechami osobowości negatywistycznej – szybko się obraża, nie lubi prosić o pomoc, jest niecierpliwa, niespokojna, szybko wpada w złość i furię
Przyczyny osobowości chwiejnej emocjonalnie o typie borderline
Dokładne przyczyny tego zaburzenia nie zostały jeszcze poznane. Obecnie, psychologowie i psychiatrzy zaliczają do nich traumy przeżyte w dzieciństwie, porzucenie przez opiekuna, śmierć najbliższych członków rodziny, zaniedbywanie, chłodne stosunki z rodzicami i ich krytyczny stosunek do dziecka, jego osiągnięć czy pomysłów. Oprócz tego zwraca się uwagę na podłoże genetyczne.
Leczenie
Oprócz środków farmaceutycznych, podczas leczenia stosowana jest psychoterapia. Leki mają za zadanie zmniejszyć objawy, np. agresję, lęk, smutek. Pacjentom podaje się leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, stabilizujące nastrój i napęd psychoruchowy. Przy ryzyku próby samobójczej konieczna jest hospitalizacja. Do najskuteczniejszych form psychoterapii zalicza się psychoterapię psychoanalityczną, poznawczo-behawioralną (i jej odmianę dialektyczno-behawioralną opartą na treningu umiejętności społecznych).
Osobowość chwiejna emocjonalnie typu impulsywnego – co należy wiedzieć?
To zaburzenie charakteryzuje nieprzemyślane, nagłe działanie pod wpływem impulsu. Dotknięci nim ludzie bardzo łatwo wpadają w złość. Zdarza się, że są nawet niebezpieczni dla otoczenia. Nie potrafią kontrolować swojego działania i pod wpływem krytyki wybuchają gniewem lub agresją. Istotny jest tutaj brak przewidywania konsekwencji płynących z negatywnego zachowania. Ponadto do objawów zalicza się niepokój, gonitwę myśli, niestabilność emocjonalną, zmienne nastroje.
Ludzie o osobowości chwiejnej emocjonalnie typu impulsywnego odczuwają stale napięcie, którego rozładowanie następuje pod wpływem nawet niewielkiego bodźca. Są wrogo nastawieni do innych. Często szukają powodów do wszczynania kłótni, awantur, bójek. Ich niecierpliwość sprawia, że potrzebują szybkich efektów podczas wykonywania jakiejś pracy. W przeciwnym razie zniechęcają się, reagują nerwowo i rezygnują. Skłonność do spontanicznych, ryzykownych zachowań i skupianie się tylko na danej chwili (bez analizowania przeszłości i przyszłości) może przynieść im wiele szkód.
Przyczyny
Przyczyny są podobne do przyczyn osobowości chwiejnej emocjonalnie o typie borderline. Tutaj również wpływ mogą mieć zaniedbania przez opiekunów, strata bliskich, przeżycie w dzieciństwie traum, czynniki genetyczne, czy biologiczne.
Leczenie
Metody leczenia są takie same jak w przypadku leczenia typu borderline. Stosuje się farmakoterapię i psychoterapię.
