Depresja lekooporna jest jednym z rodzajów zaburzeń depresyjnych. Polega na tym, że w jej przebiegu przynajmniej dwie (albo więcej) kuracje przeciwdepresyjne stosowane przez pacjenta sprawia, że efekty leczenia są znikome lub w ogóle brak żadnych postępów. Przyczyny depresji lekoopornej są niejednorodne. Trudno więc znaleźć jeden czynnik wywołujący tą postać depresji. Natomiast są takie symptomy, które sprawiają, że jest większe ryzyko, że pojawi się depresja lekooporna. Zaburzenia depresyjne mogą występować nawet u 15 % populacji osób dorosłych.
Definicja depresji oraz jej rodzaje
Istnieje kilka definicji depresji lekoopornej. Literatura fachowa przedmiotu przestawia kilka rodzajów w zależności m.in. od sprzężeń. U chorych z chorobą afektywną jednobiegunową depresja jest jedynym stanem występującym u chorego. W tym przypadku depresją lekooporną nazywa się brak poprawy stanu pacjenta po zastosowaniu przynajmniej dwóch różnych terapii lekami przeciwdepresyjnymi. Leki muszą być z odmiennych grup farmaceutyków a ich stosowanie musi być ciągłe (co najmniej przez 4 tygodnie) w stałych, ustalonych indywidualnie do potrzeb dawkach.
Natomiast depresja lekooporna w choroby afektywnej dwubiegunowej definicja depresji lekoopornej jest bardziej złożona. W przebiegu tej choroby występują bowiem zarówno napady depresyjne jak i maniakalne. Długość poszczególnych faz, nawroty, nasilenie czy też współwystępowanie jest zmienna. Wówczas stosowane są innego rodzaju leki, często trzeba co jakiś czas zmieniać dawkę lub rodzaj farmaceutyku. To także ma wpływ na przebieg leczenia. W tym przypadku depresją lekooporną określa się brak reakcji na przynajmniej dwie próby leczenia przeciwdepresyjnego jednocześnie przy podawaniu leku z grupy specyfików normalizujących zaburzenia nastroju (normotymiczne).
Przyczyny zaburzeń depresji lekoopornej
Ustalenie jednego czynnika wywołującego depresję lekooporną jest niemożliwe. Przyczyny mogą być zarówno biologiczne, jak też somatyczne czy psychotyczne. Istnieje natomiast lista czynników, które mogą mieć wpływ na nasilanie objawów depresji lekoopornej. Należą do nich między innymi:
- nieprawidłowy przebieg kuracji lekami antydepresyjnymi spowodowany:
- zbyt małą dawką zleconego leku;
- przyjmowanie leków niesystematycznie z przyczyn wynikających ze świadomych bądź nieumyślnych działań pacjenta;
- występowanie działań niepożądanych leku przeciwdepresyjnego, które pogarszają znacząco stan pacjenta;
- zła diagnostyka na podstawie objawów (np. problemy z tarczycą czy innymi organami o charakterze symptomów tożsamych z depresyjnymi lub inny rodzaj zaburzeń afektywnych od diagnozowanego);
- wiek (podeszłe lata zwiększają prawdopodobieństwo lekooporności);
- schorzenia sprzężone, zarówno somatyczne (np. cukrzyca, choroby serca, tarczycy, układu nerwowego czy pokarmowego) jak i psychiczne (np. mania, zaburzenia lękowe);
- stosowanie wyłącznie farmakoterapii bez włączenia psychoterapii.
Jakie są objawy w depresji lekoopornej i czym różni się od innych rodzajów choroby?
Symptomy depresji lekoopornej są podobne jak w innych zaburzeniach depresyjnych. Należą więc do nich takie objawy jak między innymi:
- znaczące i nagłe obniżenie nastroju;
- występowanie myśli samobójczych lub również działań o charakterze autodestrukcyjnym;
- anhedonia;
- zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność);
- zaburzenia łaknienia (zarówno brak, jak i nadmierny apetyt).
Depresja lekooporna – sposoby postępowania
Depresja lekooporna wymaga przede wszystkim dobrej współpracy pacjenta w podejmowanym procesie leczniczym. Lekarz powinien wspólnie z chorym ustalić indywidualną strategię, jak również na bieżąco informować szczegółowo o postępach, ich braku lub możliwych objawach na każdym etapie leczenia. Wiadomo, że trudno przewidzieć jak u danej osoby rozwinie się choroba, ale im większa świadomość, co może spotkać, tym bardziej pozytywne skutki.
W wielu przypadkach w depresji lekoopornej najbardziej skutecznym działaniem jest zmienienie leku przeciwdepresyjnego, włączenie dodatkowego specyfiku lub innych leków, które mają wspomóc działania terapeutyczne. Niezwykle ważne jest również podjęcie odpowiedniej psychoterapii (koniecznie indywidualnej, ale może być także potrzeba terapii grupowej). Ponadto może być konieczne zmiana trybu życia lub w skrajnych przypadkach środowiska. Wsparcie najbliższych osób (rodziny, przyjaciół) jest również kluczowym elementem wspierającym leczenie w depresji lekoopornej.
Ciężkie postaci depresji lekoopornych bywają również wspomagane poprzez terapię elektrowstrząsami. Wykorzystanie dobranej indywidualnie dawki oraz częstotliwości jest niezwykle trudne i wymaga doświadczonego zespołu medycznego. Ponadto podejmowane są nowatorskie metody fizykalne (m.in. stymulacja magnetyczna przez czaszkowa, stymulacja nerwu błędnego, jak również głęboka stymulacja mózgu). Szczególnie dwie ostatnie metody są dość skuteczne. Póki co jest to działanie ostateczne w przypadku skrajnych postaci depresji lekoopornej. Podobnie jak elektrowstrząsy stosowanie musi być zindywidualizowane oraz prowadzone przez doświadczony zespół specjalistów w dziedzinie.
