Wstrząs hipowolemiczny spowodowany jest nadmierną utratą ilości krwi bądź płynów fizjologicznych. Stan ten jest na tyle poważny, że zagraża życiu poszkodowanej osoby.
Utrata ponad 20% całej objętości krwi lub płynów skutkuje ograniczeniem pracy serca. Dochodzi do nagłego obniżenia ciśnienia krwi, a w konsekwencji do niedotlenienia poszczególnych organów. Takie zjawisko z kolei powoduje upośledzenie ich funkcji i prowadzi do niewydolności.
Przyczyny wstrząsu hipowolemicznego
Powodem tego stanu jest zwykle silny krwotok spowodowany urazem, ranami lub w wyniku niektórych schorzeń powodujących utratę płynów i krwi. Bardzo często dochodzi do niego w wyniku oparzeń.
Podsumowując, do głównych przyczyn wstrząsu hipowolemicznego należą:
- krwotoki wewnętrzne i zewnętrzne
- udar słoneczny
- silny, długotrwałe wymioty lub biegunka
- nadmierna potliwość
- utrata płynów w wyniku poparzenia
- wszelkie stany odwodnienia, najczęściej u osób starszych
- wielomocz
- wstrząs anafilaktyczny lub septyczny
Pośrednią przyczyną wstrząsu mogą być przewlekłe choroby serca, choroby układu oddechowego lub pokarmowego, choroby nerek, zespół Lyella, zespół Stevensa i Johnsona, złuszczające zapalenie skóry.
Wstrząs hipowolemiczny – pobjawy
Objawy wstrząsu hipowolemicznego mogą być różne, w zależności od ilości utraconych płynów lub krwi. Krwotok powodujący ten stan może być zarówno wewnętrzny jak i zewnętrzny. W przypadku pierwszego objawy wstrząsu są trudne do zauważenia, natomiast w przypadku drugiego – mogą wystąpić z opóźnieniem.
Objawy wstrząsu hipowolemicznego:
- lęk
- skąpomocz
- przyspieszony i spłycony oddech
- osłabienie organizmu
- słabo wyczuwalny puls
- tachykardia (przyspieszenie akcji serca)
- zimna, blada skóra
- dreszcze i zimne poty
- obniżone ciśnienie tętnicze krwi (skurczowe poniżej 90 mmHg)
- zwiększenie pragnienia
- pobudzenie
- niski wskaźnik sercowy
Głównym objawem tego wstrząsu (jak sama nazwa wskazuje) jest hipowolemia, czyli obniżenie ilości płynów w organizmie, które są odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Hipowolemia przejawia się z kolei między innymi suchością śluzówek oraz gorączką.
W przypadku krwotoku wewnętrznego zauważa się powiązanie objawów z miejscem jego wystąpienia oraz nasileniem krwawienia. Każdy rodzaj krwawienia wewnętrznego może objawiać się:
- osłabieniem i spadkiem ciśnienia tętniczego
- zawrotami głowy
- omdleniami
- wzmożonym pragnieniem
Do bardziej swoistych objawów należą bóle brzucha, krew w moczu lub w kale, obrzęki jamy brzusznej, krwawe wymioty, dolegliwości bólowe w klatce piersiowej lub problemy z oddychaniem – w tym również bezdech. U kobiet może dojść do nadmiernego krwawienia z pochwy, które w odróżnieniu od krwawienia menstruacyjnego jest bardziej obfite.
Wstrząs hipowolemiczny – pleczenie i pierwsza pomoc
Jak najszybsze wdrożenie leczenia jest warunkiem koniecznym do zachowania zdrowia i życia pacjenta.
W przypadku krwotoku udzielenie pierwszej pomocy opiera się przede wszystkim na zatamowaniu krwawienia oraz nawodnieniu organizmu. W pierwszej kolejności należy jednak bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Do momentu przyjazdu służb ratowniczych poszkodowanemu należy zapewnić spokój. Mogą u niego pojawić się urojenia, uczucie splątania, lęk czy utrata świadomości, dlatego nie należy zostawiać takiej osoby samej. Często chory jest przekonany, że świetnie poradzi sobie samodzielnie i jest gotowy opuścić miejsce zdarzenia. Należy wówczas postarać się zatrzymać taką osobę do przyjazdu pogotowia.
Silny krwotok tamuje się za pomocą opaski uciskowej, natomiast mniej nasilone – wieloma warstwami gazy czy materiałów. Należy pamiętać, że nie wolno wymieniać przesiąkniętej krwią gazy na nową, a jedynie dokładać kolejne warstwy. Jeśli w ciele poszkodowanego znajdują się ciała obce w żadnym wypadku nie należy usuwać ich samodzielnie.
Poszkodowany powinien znajdować się w dobrze wentylowanym miejscu, aby mieć stały dostęp do świeżego powietrza.
Chory powinien także zostać ułożony w tak zwanej pozycji przeciwwstrząsowej. Należy go wówczas ułożyć na wznak (płasko), a następnie unieść kończyny dolne około 30 cm do góry. Nie należy natomiast stosować tej pozycji w przypadku podejrzenia złamań kończyn dolnych lub urazów kręgosłupa.
Jeśli osoba ze wstrząsem hipowolemicznym straciła przytomność, należy rozpocząć masaż serca – o ile doszło do zatrzymania krążenia. Jeśli nie, należy taką osobę jedynie ułożyć w pozycji bocznej bezpiecznej, a następnie zabezpieczyć przed wychłodzeniem, np. stosując koc termiczny. W przypadku braku specjalistycznego koca osobę taką można zabezpieczyć ubraniem znajdującym się w miejscu zdarzenia lub własną odzieżą.
Wstrząs hipowolemiczny – prokowanie i powikłania
Nie udzielenie pomocy medycznej osobie ze wstrząsem hipowolemicznym skutkuje zgonem. Rokowanie jest ściśle uzależnione od jak najszybszego wdrożenia leczenia.
W wyniku wstrząsu hipowolemicznego może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych, np. nerek czy mózgu. Do innych powikłań zalicza się gangrenę kończyn, a nawet zawał mięśnia sercowego. Ryzyko wystąpienia powikłań zwiększa współwystępowanie chorób takich jak cukrzyca, choroby nerek, płuc i serca.
