Krwotok – krwotokiem nazywamy gwałtowną utratę dużej ilości krwi w jej pełnym składzie (wraz z osoczem). Jest to zjawisko będące bezpośrednim zagrożeniem dla życia i zdrowia, ponieważ może doprowadzić do wstrząsu hipowolemicznego. Na różnego rodzaju krwotoki jesteśmy narażeni każdego dnia, dlatego wiedza o ich rozpoznawaniu i tamowaniu jest niezwykle ważna. Zatamowanie krwotoku jest czynnością mogącą uratować ludzkie życie. Jak zatem rozpoznać krwotok i udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej?
Jakie są rodzaje krwotoków i co je powoduje?
Ze względu na miejsce występowania w organizmie, krwotoki można podzielić na:
- wewnętrzny – gdy krew nie znajduje ujścia poza organizmem i wylewa się do jam ciała lub poszczególnych układów. Przykładami krwotoków wewnętrznych są:
– krwotok do żołądka – spowodowany najczęściej chorobami takimi, jak choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, czy żylaki przełyku,
– krwotok do jamy czaszki – powstały na skutek pęknięcia krwiaka (np. podpajęczynówkowego, nadtwardówkowego, podtwardówkowego) albo tętniaka tętnic mózgowych,
– krwotok płucny – będący następstwem nowotworów tego narządu, a także jako objaw towarzyszący gruźlicy, - zewnętrzny – krew jest tracona poza organizmem. Krwotok zewnętrzny jest najłatwiejszy do zaobserwowania i najłatwiej go zatamować. Przyczynami tego rodzaju krwotoku są różne urazy, np. powstałe w wyniku wypadku drogowego, a także rany kłute, cięte, miażdżone, szarpane lub postrzałowe,
- miąższowy – mamy z nim do czynienia podczas uszkodzeń narządów – krew wynaczynia się z drobnych naczyń krwionośnych do otaczających tkanek.
Drugi podział krwotoków zależy od uszkodzonego naczynia i mogą to być krwotoki:
- tętnicze – do najgroźniejszych należą urazy tętnicy aortalnej, udowej, szyjnej, pachowej, czy płucnej,
- żylne – mniej groźne od tętniczych, ale urazy żył głębokich, które towarzyszą tętnicom również stanowią duże zagrożenie dla życia,
- włośniczkowe – najmniej niebezpieczne krwotoki, które cechuje samoistne tamowanie. Dotyczą najmniejszych naczyń i są zwykle niewielkie, np. rozcięcie opuszka palca.
Występują też krwotoki mieszane, których najczęstszym przedstawicielem jest krwotok z nosa. Charakteryzują się powstawaniem wewnątrz ciała, przy jednoczesnym upływie krwi na zewnątrz.
Jak rozpoznać krwotok?
Krwotok tętniczy cechuje bardzo szybkie i równe z tętnem pulsujące wypływanie, a krew ma barwę jasnoczerwoną. Ze względu na duże ciśnienie krwi występujące w tętnicach, krwotok tętniczy bardzo ciężko opanować i niesie on ze sobą największe ryzyko wstrząsu hipowolemicznego i zgonu.
Krwotok żylny różni się od tętniczego tempem wydostawania krwi, które dzięki niskiemu ciśnieniu w tych naczyniach krwionośnych jest jednostajne i powolne, a także barwą krwi – krew żylna ze względu na dużą zawartość dwutlenku węgla przybiera barwę ciemnowiśniową.
Krwotok z naczyń włosowatych jest punktowy, krew sączy się z rany i wypływa w bardzo małej ilości. Zależnie od miejsca uszkodzenia, krew włośniczkowa może przybierać barwę od ciemnowiśniowej do jasnoczerwonej.
Krwotok wewnętrzny łatwo zdiagnozować, gdy mamy do czynienia z krwawieniem do przewodu pokarmowego lub górnych dróg oddechowych. Schody zaczynają się przy diagnozowaniu krwotoków śródczaszkowych albo płucnych. Skutkami krwotoku do jamy czaszki są bóle i zawroty głowy, utrata przytomności i nierówne źrenice. Krwotok płucny objawia się jasnoczerwoną, pienistą wydzieliną, którą poszkodowany odkrztusza.
Klasyfikacja krwotoków
W zależności od ilości utraconej krwi, wyróżnia się cztery stopnie nasilenia krwotoków:
- stopnień – utrata do 15% krwi krążącej; jest to niewielka strata, niewymagająca uzupełniania płynami, ponieważ nie daje objawów i nie zaburza prawidłowego funkcjonowania organizmu,
- stopień – utrata od 15% do 30% krwi; obserwuje się tu różnice w wartościach ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, tachykardię (wzrost tętna powyżej 100 uderzeń na minutę) i bladość powłok skórnych, ponieważ zwężone zostają naczynia krwionośne na obwodzie, by zapobiec niedotlenieniu najważniejszych narządów. Straty uzupełnia się krystaloidami – płynami infuzyjnymi,
- stopień – utrata od 30% do 40% krwi krążącej; spada ciśnienie krwi, występuje tachykardia, widocznie pogarsza się stan psychiczny osoby, następuje wyraźna zmiana zachowania. Konieczne jest przetoczenie krwi i preparatów krwiopochodnych, a także uzupełnienie płynów infuzyjnych i koloidów,
- stopień – utrata powyżej 40% krwi; stan ciężki, powolna i postępująca niewydolność organizmu, utraty przytomności. Jeśli w krótkim czasie nie nastąpi zatamowanie krwotoku i nie zostanie wyrównana utrata krwi, może w krótkim czasie dojść do zgonu.
Jakie są objawy krwotoku?
Do najbardziej powszechnych objawów krwotoku należą:
- bladość skóry,
- ogólne osłabienie,
- mroczki przed oczami,
- zimne poty,
- przyspieszone, ale słabo wyczuwalne tętno,
- niepokój, często lęk przed śmiercią,
- szum w uszach,
- utrata przytomności i omdlenia,
- tachykardia,
- spadek ciśnienia krwi,
- wstrząs hipowolemiczny.
Pierwsza pomoc w tamowaniu krwotoków
Krwotoki zewnętrzne, niezależnie od rodzaju uszkodzonego naczynia, należy zatamować jak najszybciej. Najpierw trzeba sprawdzić parametry życiowe i wezwać pogotowie. Jeśli dana osoba oddycha i jest przytomna, uszkodzoną kończynę należy unieść, ucisnąć jałowym materiałem i za pomocą jałowej gazy lub bandaża zrobić opatrunek uciskowy, wywierający nacisk na ranę i w konsekwencji tamujący krwawienie. W przypadku przeciekania materiału, należy dokładać kolejne warstwy i uciskać, aż do całkowitego ustania krwawienia. Następnym krokiem jest transport do szpitala.
W przypadku krwotoków z towarzyszącym przedmiotem trzeba zatamować krwawienie wokół rany i unieruchomić dany przedmiot, ale NIGDY nie wyciągać z rany ciała obcego. Jeśli to zrobimy, możemy spowodować jeszcze większe krwawienie lub pozostawić jego elementy w ranie.
W przypadku krwotoków wewnętrznych należy jak najszybciej sprawdzić parametry życiowe (oddech, przytomność, krążenie) i wezwać pogotowie. Następnie, gdy jest kontakt z osobą, ułożyć ją w pozycji przeciwwstrząsowej – na wznak, nogi uniesione o 30 cm nad ziemią i okryć ciepłym kocem. Ważne jest podtrzymywanie kontaktu, uspokajanie oraz stałe monitorowanie stanu poszkodowanego. W przypadku zatrzymania krążenia konieczne jest podjęcie resuscytacji krążeniowo – oddechowej.
