Położenie poprzeczne dziecka – to położenie płodu, w którym oś dziecka przebiega prostopadle w stosunku do długiej osi matki, a prościej mówiąc główka dziecka jest po jednej stronie ciała matki, a nóżki po drugiej. Jest to odchylenie od położenia podłużnego. Wyróżnia się: położenie poprzeczne dziecka I – gdy główka dziecka jest po lewej stronie oraz położenie poprzeczne dziecka II – gdy główka dziecka znajduje się po prawej stronie.
Etiologia
Częste występowanie położenia poprzecznego dziecka wyróżniamy w przypadku, gdy:
- stwierdzamy nadmierną ruchomość płodu ( u wieloródek, w wielowodziu, w ciążach obumarłych i bliźniaczych, przy porodach przedwczesnych, gdy małe dziecko w stosunku do ilości płynu owodniowego),
- utrudnione jest wstawianie się główki do wchodu miednicy ( wąska miednica kobiety lub nieprawidłowy kształt miednicy, łożysko przodujące, ciąża bliźniacza).
Na szczęście położenie poprzeczne płodu występuje niezmiernie rzadko, szacuje się, że 1 na 2500 porodów (0,5 – 1% wszystkich porodów).
Rozpoznanie
Głównym badaniem w rozpoznaniu nieprawidłowego położenia płodu jest badanie ginekologiczne przeprowadzane przez lekarza ginekologa lub położną, które stwierdza o położeniu poprzecznym dziecka.
Wskazuje na to:
- brak części przodującej dziecka nad wchodem miednicy (zazwyczaj jest to główka),
- poprzecznie owalny kształt brzucha matki,
- po obu stronach brzucha pacjentki wyczuwalne części dziecka,
- dno macicy jest za nisko w stosunku do wieku ciążowego,
- czynność serca dziecka (FHR) słyszalna jest w okolicach pępka.
Jednak najdokładniejszym badaniem w potwierdzeniu i rozpoznaniu położenia poprzecznego będzie badanie ultrasonograficzne (USG), które trafnie określi wzajemne położenie części ciała dziecka: główki, nóżek oraz grzbietu.
Postępowanie
W przypadku stwierdzenia położenia poprzecznego dziecka, taka pacjentka powinna być ściśle monitorowana, a postępowaniem z wyboru będzie cięcie cesarskie. Wczesne przyjęcie pacjentki na oddział patologii ciąży (2 – 3 tygodnie przed planowanym porodem), zapobiegnie porodowi bez fachowej pomocy położniczej.
Samoistny naturalny poród drogami natury w położeniu poprzecznym dziecka zdarza się wyjątkowo rzadko. Najczęściej występuje u dzieci małych lub ciąż obumarłych. Należy pamiętać, że takie położenie dziecka jest niekorzystne dla zdrowia/życia matki oraz dziecka.
Zagrożenia
Położenie poprzeczne dziecka wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia dystocji barkowej, przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego (PPROM) oraz pęknięcia macicy.
Jednak głównymi niebezpieczeństwami w położeniu poprzecznym dziecka są:
- zakażenie wstępujące,
- wypadnięcie rączki dziecka,
- wypadnięcie pępowiny, w przypadku odejścia wód płodowych,
- nieprawidłowa czynność serca dziecka (FHR), na skutek zaburzenia krążenia łożyskowego (niedotlenie dziecka, zamartwica),
- wklinowanie barku dziecka po pęknięciu błon płodowych (PROM).
Jeżeli nie zostanie podjęte odpowiednie postępowanie położnicze, czynność skurczowa mięśnia macicy może doprowadzić do mocnego wklinowania barsku dziecka w miednicy, że nie da się go odepchnąć (odprowadzić). Taka sytuacja nazywana jest położeniem poprzecznym zaniedbanym. Stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, gdyż w przypadku próby przemieszczenia dziecka może doprowadzić do pęknięcia mięśnia macicy.
O czym należy pamiętać?
Przy położeniu poprzecznym dziecka należy stosować się do zasad, że:
- nie wolno pod żadnym względem stosować leków stymulujących czynność skurczową mięśnia macicy (Oksytocyna, Prostaglandyny),
- należy niezwłocznie wykonać badanie wewnętrzne w przypadku pęknięcia błon płodowych (PROM). Badania, aby stwierdzić, czy nie wystąpiło wypadnięcie rączki dziecka lub pępowiny, wklinowanie barku dziecka),
- w razie stwierdzenia położenia poprzecznego zaniedbanego natychmiast przygotować pacjentkę do operacji cięcia cesarskiego. A także, podanie leków tokolitycznych – hamującą czynność skurczową mięśnia macicy (Atozyban, Siarczan magnezu).
Możliwości dla pacjentki
Szansą na naturalny poród siłami natury dla pacjentek z położeniem poprzecznym dziecka może okazać się obrót zewnętrzny (External Cephalic Version). Jest to manewr wykonywany przez wyszkolonego w tym kierunku lekarza ginekologa pod kontrolą aparatu KTG oraz USG w warunkach szpitalnych. Lekarz wykonuje delikatny ucisk poprzez powłoki brzuszne pacjentki. Jedna ręką odpycha do góry pośladki dziecka, a drugą równocześnie kieruje główkę dziecka do dołu (ku wchodowi). Taka ręczna rotacja dziecka zmienia jego położenie poprzeczne w położenie podłużne dziecka, co umożliwia już poród naturalny.
Próbę takiego obrotu można stosować, gdy dziecko waży więcej niż 2000 gram, bo manewr niesie ze sobą ryzyko m. in.: porodu przedwczesnego i odklejenie łożyska.
Zabieg dla pacjentki jest niebolesny, może jedynie wywołać dyskomfort związany z pozycją pacjentki (leżenie na plecach powoduje duszności kobiet ciężarnych).
Obrót zewnętrzny jest uważany za bezpieczny, gdyż na 200 prób tylko 0,5% zakończono cieciem cesarskim.
