Lunatykowanie, określane odmiennie somnabulizmem, jest schorzeniem snu występującym zarówno u dzieci, jak również dorosłych. Lunatykowanie, z jakim większość z nas się zetknęła, to przeróżnego typu czynności, jakie podświadomie podejmuje śpiąca osoba. Pojawia się, gdy przechodzimy w fazę tzw. głębokiego snu: nasze ciało jest rozluźnione, nie odczuwamy bodźców z zewnątrz oraz relatywnie ciężko nas wybudzić. Zwykle lunatykujemy w pierwszej części nocy (między 23 i 1), gdy ciało zapada w głęboki sen oraz tylko raz w przeciągu jednej nocy, chociaż nie jest to zasadą.
Na czym polega lunatykowanie (somnambulizm)?
Lunatykowanie prezentuje się na mnóstwo sposobów. Kojarzone jest z chodzeniem we śnie, lecz tak właściwie nie zawsze do owego dochodzi. Lunatyk w okresie snu może siadać na łóżku, mówić, chodzić po pokoju. Chociażby po całym domu oraz podejmować różne działalności, łącznie z pracami higienicznymi lub przygotowywaniem posiłku. Somnambulik w okresie epizodu sennowłóctwa nie ma świadomości robionych ruchów. Tymczasem przeważnie ma otwarte oczy, więc osoby postronne mogą uważać, iż konkretna osoba nie śpi. Co istotne, po obudzeniu lunatyk przeważnie nie pamięta, co robił w okresie snu. Osoby lunatykujące, gdy nie są zdane na relację pozostałych, mogą poprzez długi okres nie wiedzieć, iż dotyka ich to schorzenie.
Przyczyny lunatykowania
Przyczyna schorzenia nie jest do końca jasna. Do przyczyn lunatykowania kwalifikuje się przeważnie elementy wrodzone. Liczne wypadki powstawania lunatyzmu w rodzinie, uzależnienia rozwojowe, zbytnie wypijanie alkoholu, zażywanie preparatów psychoaktywnych, konsumowanie napojów zawierających wielkie ilości kofeiny oraz dużych pokarmów, szczególnie w porach popołudniowych, nieregularne pory zasypiania, deficyt snu i ogromny, chroniczny stres. Jedna spośród teorii tłumaczących skąd bierze się lunatykowanie, mówi o niewłaściwym oddziaływaniu neuronów serotoninergicznych. Neuronów jakie odpowiadają za mechanizm zapadania w sen oraz budzenia się. Może być to wywołane m.in. wzrostem zakwaszenia krwi pochodzącym z osłabionego oddychania.
Kto lunatykuje? Symptomy lunatyzmu
Lunatyka wyróżnia to, że niedługo po zaśnięciu (30-40 minut, tj. końcowa faza snu wolnofalowego (NREM), niespodziewanie powstaje z łóżka, zaczyna chodzić, krążyć oraz robi zwykłe normalne prace lecz nie jest owego świadomy, ponieważ znajduje się we śnie. Zdarza się, iż oczy są otwarte. Lunatykwykonuje czynności mechanicznie (np. jedzenie, prowadzenie pojazdu). Gdy zadamy mu pytanie, nie odpowiada na nie, czy odpowiada niezwykle powoli, w sposób dla nas niezrozumiały. Niezwykle ciężko wybudzić lunatyka ze snu (sen głęboki). Należałoby wspomnieć, iż lunatyk nie pamięta całego zajścia.
Co interesujące zapis fal mózgowych zrobiony w trakcie takiego zachowania odpowiada zapisowi fal występującemu w trakcie głębokiego natomiast wręcz chorobliwego snu. Specyficzne są tu hiperaktywne fale delta. W wypadku pojawienia się somnambulizmu u małych dzieci między 4. i 8. rokiem życia, jako podstawę jego powstawania podaje się niedojrzałość centralnego systemu nerwowego. W trakcie dojrzewania ataki lunatykowania mogą zupełnie ustąpić. U dzieci są one z reguły niezwykle krótkie (blisko pół minuty) oraz nie są niebezpieczne. Gdy ataki nie ustąpią w trakcie okresu dojrzewania bądź po nim stają się jeszcze liczniejsze oraz zaczynają trwać zdecydowanie dłużej ponieważ do 30 minut.
Jak postępować z osobą lunatykującą?
Gdy osoba lunatykująca nie powoduje zagrożenia dla siebie bądź pozostałych osób, nie należy jej budzić. Osoba z tymże schorzeniem niespodziewanie wybudzona może stać się napastliwa. Ponadto lunatyk będzie zmieszany, zmieszany, zmieszany oraz przede wszystkim nie będzie rozumiał sytuacji, w jakiej się odnalazł. Osobę w trakcie ataku somnambulizmu należy ostrożnie kierować w stronę łóżka. Nie należy również rozmawiać z osobą lunatykującą, najlepiej unikać sprzeczania się. Dyskusja z osobą lunatykującą zwykle jest skomplikowana, nerwowa.
Leczenie somnambulizmu
Gdy lunatyzm nie przechodzi spontanicznie w czasie dojrzewania oraz jest trudny, należy rozpocząć określone kroki. Kroki jakie zmniejszą zagrożenie występowania takich epizodów. W leczeniu schorzenia niezwykle istotna jest właściwa higiena snu. Przedłużenie czasu snu i ustalone drzemki w porach popołudniowych, i również unikanie poniektórych elementów mogących powodować lunatykowanie. W wypadku kiedy epizody są liczne oraz uciążliwe, efektywną techniką leczenia jest kuracja farmakologiczna.
Opiera się ona zwłaszcza na wykorzystywaniu poprzez niedługi okres środków z grupy benzodiazepin, natomiast poprzez osoby z nasilonym lunatyzmem. Selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Z analiz wynika, iż somnambulizm występuje niejednokrotnie ze schorzeniami oddychania w okresie snu (obturacyjny bezdech senny). Z owego powodu w wielu wypadkach poleca się konsultację u laryngologa. Poszczególni pacjenci korzystają z metod relaksacyjnych. Inną radą jest nie spożywanie napojów przed snem, ponieważ podnosi to możliwość zakłócenia snu (wstawanie w celu opróżnienia pęcherza). Istotne jest aby ograniczać jedzenie pokarmów na 3 godziny przed pójściem spać.
