Opadająca powieka nazywana jest również „ptozą” lub „blefaroptozą”. Jest to niższe położenie powieki górnej, która przykrywa fragment tęczówki, przy skierowaniu gałki ocznej „na wprost”. Opadanie powieki sprzyja zawężaniu szpary ocznej i częściowemu przysłonięciu gałki ocznej. W prawidłowym, niezaburzonym stanie brzeg powieki górnej znajduje się ok. 0,5-2 mm poniżej przedniego rąbka rogówki. Prawidłowa szerokość szczeliny i uzależniona jest od działania mięśni otaczających powiekę. Należą tu: mięsień dźwigacz powieki i mięsień tarczkowy górny (tzw. „mięsień Mullera”), mięsień okrężny oka, mięsień czołowy.
Opadająca powieka – przyczyny
Nieprawidłowe działanie powieki ma na ogół związek z wadliwym funkcjonowaniem mięśni szkieletowych odpowiadających za unoszenie powieki i uszkodzeniem nerwów, unerwiających te mięśnie. Opadająca powieka może mieć charakter zarówno wrodzony, jak i nabyty. Schorzenie może występować pojedynczo, jak i w charakterze objawu ciężkich chorób. Czasami opadająca powieka może również wynikać z uszkodzenia w obrębie dróg ośrodkowych, nerwu okołoruchowego lub złącza nerwowo-mięśniowego. W diagnostyce trzeba stwierdzić, czy wada jest spowodowana niedowładem czy nieprawidłowym przyczepem mięśni dźwigającym powiekę do góry. Należy też ustalić, który z mięśni nie działa prawidłowo.
Zamykanie i otwieranie oka, a opadająca powieka
Ruch oka możliwy jest przy pomocy mięśni biorących udział w ruchu gałki ocznej. Należą tu:
- mięsień prosty górny
- mięsień prosty dolny
- mięsień prosty przyśrodkowy
- mięsień prosty zewnętrzny
- mięsień skośny górny
- mięsień skośny dolny
Ruchy tych mięśni są całkowicie zależne od naszej woli. Za zamykani oka odpowiadają mięśnie: mięsień okrężny oka, który jest unerwiony przez nerw twarzowy. Unoszenie powieki odbywa się za pomocą mięśnia dźwigacza powieki górnej i mięśnia tarczkowego. Za ruch oka odpowiedzialny jest, jak widać układ mięśni wraz z nerwami. Nawet jeśli, zaburzeniu ulega praca tylko jednego z nich, może pojawić się charakterystyczne opadanie.
Diagnostyka
Pierwszym etapem jest wywiad z pacjentem. Trzeba tu uwzględnić okoliczności, w których pacjent zgłosił się do specjalisty. Oprócz tego uwzględnia się też porę występowania objawów, ich częstość oraz tego czy pacjent używa soczewek kontaktowych. Bardzo często schorzenie występuje wraz z innymi objawami. Stosuje się tu test Schrimera i test fluorescencyjny. Służą one do oceny wydzielania łez. Przydatny jest też test tensilonowy z zastosowaniem chlorku edrofonium w dawce 10 mg. Chlorek podaje się dożylnie przez lekarza lub bepośrednio do mięśnia dźwigacza przez okulistę. Taki test umożliwia rozpoznanie miastenii (mała odporność mięśni na wysiłek). W celu dokonania oceny wydolności mięśnia Mullera podaje się leki sympatykomimetyczne
Objawy towarzyszące opadaniu powieki
- podwójne widzenie – może wskazywać na zmiany w mózgu, udar, miastenię, niedowład nerwu okołoruchowego
- nieostre widzenie
- zawężenie pola widzenia
- zniekształcony obraz przed oczami
- nieintensywne postrzeganie barw
- łzawienie
- odynofagia (jest to ból związany z odruchowym ruchem gałek ocznych i zamykania i otwierania powiek, np. w trakcie śmiechu, mówienia, jedzenia itp.)
- ból głowy – na ogół obejmuje okolicę czołową, co wynika ze zmęczenia mięśni czołowych używanych w ramach wyrównania strat do podnoszenia powiek
- amblyopia (tzw. „leniwe oko”) – osłabienie widzenia przysłoniętym okiem
- unoszenie głowy przez pacjenta i odchylanie jej do przodu
- objaw Bella – niemożność całkowitego zamknięcia powiek
- zespół Marcusa-Gunna (zamykanie i otwieranie oka w czasie wykonywania ruchów żuchwą)
- zespół suchego oka
Rodzaje opadającej powieki
- opadająca powieka o charakterze wrodzonym rozpoznawana jest zaraz po urodzeniu.
- opadająca powieka o charakterze nabytym – pojawia się po urodzeniu i na ogół jest objawem choroby systemowej. Pojawia się na skutek zmian degeneracyjnych lub uszkoddzenia rozcięgna mięśnia dźwigacza powieki górnej, na ogół w trakcie zakładania szkieł kontaktowych. Bywa też następstwem zabiegu chirurgicznego np. usunięcia jaskry, czasem też urazu mechanicznego.
Rodzaje nabytej opadającej powieki
- miopatyczna opadająca powieka – u podłoża powstania leży zaburzenie funkcjonowanie mięśnia dźwigacza
- neurogenna opadająca powieka – objaw porażenia nerwu okołoruchowego, występuje też w zespole Hornera
- neuromięśniowa opadająca powieka – schorzenie autoimmunologiczne, przeciwciała niszczą receptory acetylocholinowe w płytkach nerwowo-mięśniowych
- mechaniczna opadająca powieka – powodują ją zmiany neoplastyczne w powiece górnej np. naczyniaki, torbiele, skórzaki, gradówki, nerwiakowłókniaki
- pseudoptoza – wynik innych anomalii niż dysfunkcje mięśnia dźwigacza
- opadająca powieka pourazowa – skutek uszkodzenia któregoś z mięśni biorących udział w podnodzeniu powieki górnej
- ptoza spowodowana opadanim brwi – jest rezultatem osłabienia mięśni czołowych. Z reguły, również skóra poniżej brwi opada na powiekę.
Leczenie
Leczenie jest uwarunkowane przyczyną powstania. Niektóre przyczyny mogą być leczone farmakologicznie np. miastenia, inne natomiast, leczy się chirurgicznie
