Szkorbut to choroba wywołana przez poważne niedobory witaminy C. Schorzenie to może doprowadzić do rozwoju innych chorób, w tym niedokrwistości, osłabienia organizmu, omdleń, samoistnego krwawienia, bólu kończyn, a zwłaszcza nóg, obrzęków w niektórych częściach ciała, a czasami owrzodzenia dziąseł i utraty zębów. Szkorbut był popularną chorobą w epoce starożytności.
Często dotykał żeglarzy, którzy podczas długich podróży nie mieli stałego dostępu do świeżych owoców, bogatych w witaminę C. W czasach nowożytnych szkorbut pojawił się w trakcie wojny w Afganistanie. Nie mniej jednak, na szkorbut mogą zachorować osoby, które nie dostarczają swojemu organizmowi wystarczającej ilości witaminy C.
Czym jest szkorbut?
Szkorbut występuje, w momencie poważnych braków witaminy C lub kwasu askorbinowego. Niedobór ten prowadzi do objawów osłabienia, niedokrwistości, chorób dziąseł i problemów skórnych. Stany te pojawiają się, ponieważ witamina C jest potrzebna do produkcji kolagenu, ważnego składnika w tkankach łącznych. Tkanki łączne są niezbędne dla budowy i wsparcia organizmu, w tym struktury naczyń krwionośnych. Brak witaminy C wpływa również na układ odpornościowy, wchłanianie żelaza, metabolizm cholesterolu i inne funkcje organizmu.
Objawy niedoboru witaminy C
Witamina C jest niezbędnym składnikiem odżywczym, który pomaga organizmowi absorbować żelazo i produkować kolagen. Jeśli organizm nie wytworzy wystarczającej ilości kolagenu, tkanki zaczną się rozkładać. Witamina C jest także potrzebna do syntezy dopaminy, norepinefryny, epinefryny i karnityny – elementów potrzebnych do produkcji energii. Objawy niedoboru witaminy C mogą zacząć pojawiać się po 8 do 12 tygodniach. Wczesne objawy obejmują utratę apetytu, zmniejszenie masy ciała, zmęczenie, drażliwość i senność. Pierwsze objawy obejmują:
- niedokrwistość,
- ból mięśni lub ból kości,
- obrzęk kończyn,
- wybroczyny lub małe czerwone plamy wynikające z krwawienia pod skórą,
- wypadanie włosów,
- choroba dziąseł i utrata zębów,
- słabe gojenie ran,
- duszność,
- zmiany nastroju i stany depresyjne.
Z czasem u pacjenta występują objawy uogólnionego obrzęku, ciężka postać żółtaczki, zniszczenie czerwonych krwinek, znane jako hemoliza, nagłe i spontaniczne krwawienie, neuropatia, wysoka temperatura ciała i drgawki. Stany te mogą skutkować śmiercią. W przypadki wystąpienia szkorbutu u dzieci, objawy ograniczają się do niepokoju i drażliwości. Ponadto, niedobór witaminy C u kobiet w czasie ciąży może prowadzić do problemów z rozwojem mózgu płodu.
Czynniki ryzyka niedoboru witaminy C
Niedobór może wynikać z:
- złej diety pozbawionej świeżych owoców i warzyw,
- Chorób takich jak anoreksja lub bulimia,
- restrykcyjnej diety wywołanej alergią, trudnością z przyjmowaniem doustnym pokarmów lub z innych powodów,
- starszego wiek,
- nadmiernego spożycia alkoholu lub przyjmowania narkotyków.
Ponadto, choroba Leśniewskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie okrężnicy, przejście chemioterapii, długotrwałe palenie tytoniu zmniejsza zdolność organizmu do wchłaniania składników odżywczych, w tym witaminy C.
Leczenie
Leczenie szkorbutu polega na podawaniu suplementów witaminy C poprzez doustną bądź żylną drogę. Generalnie zalecana dawka podczas leczenia wynosi:
- 1 do 2 gramów dziennie przez 2 do 3 dni,
- 500 miligramów przez kolejne 7 dni,
- 100 mg na 1 do 3 miesięcy.
W ciągu 24 godzin pacjenci mogą spodziewać się poprawy zmęczenia, letargu, bólu i dezorientacji. Siniaki, krwawienie i osłabienie zaczynają ustępować w ciągu kolejnych tygodni. Całkowite wyleczenie szkorbutu następuję po 3 miesiącach podawania witaminy C. Skutkami ubocznymi leczenia witaminą C mogą być uszkodzenia zębów, które jednak występują bardzo rzadko.
Jak zdiagnozować szkorbut?
Diagnozowanie poważnego niedoboru witaminy C opiera się na badaniu fizykalnym przeprowadzonym przez lekarza oraz na przeprowadzeniu badań laboratoryjnych w celu oceny poziomu witaminy C we krwi. Natomiast badania obrazowe mogą ujawnić wewnętrzne uszkodzenia spowodowane szkorbutem.
Jak zapobiec rozwojowi szkorbutu?
Rozwojowi szkorbutu można zapobiegać poprzez spożywanie wystarczającej ilości witaminy C, najlepiej zawartej w produktach, ale czasami jako suplement. Zalecane spożycie witaminy C dla osób zdrowych wynosi:
- Do 6 miesiąca życia: 40 mg,
- 7 do 12 miesięcy: 50 mg
- 1 do 3 lat: 15 mg
- 4 do 8 lat: 25 mg
- 9 do 13 lat: 45 mg
- 14 do 18 lat: 75 mg dla mężczyzn i 65 mg dla kobiet
- 19 lat i więcej: 90 mg dla mężczyzn, 75 mg i kobiet
W czasie ciąży kobiety powinny spożywać 85 mg witaminy C,a do 120 mg podczas karmienia piersią. Natomiast palacze potrzebują 35 mg więcej niż osoby niepalące w codziennym spożyciu.
Źródła jedzenia
Pokarmy zawierające witaminę C obejmują:
- owoce, takie jak pomarańcze, cytryny, truskawki, jeżyny, guawa, owoce kiwi i papaja,
- warzywa, zwłaszcza pomidory, marchew, papryka, brokuły, ziemniaki, kapusta i szpinak,
Inne dobre źródła to papryka, wątroba i ostrygi. Co ciekawe, jedna średnia pomarańcza zawiera 70 mg witaminy C, a zielona papryka zawiera 60 mg. Warto pamiętać, że witamina C ulega zniszczeniu pod wpływem ciepła. Dlatego też, aby dostarczyć organizmowi pełnowartościową witaminę C, należy jeść świeże, surowe owoce i warzywa.
