Nefrostomia – czym jest, wskazania, postępowanie lecznicze

Nefrostomia to zabieg zwany także przetoką nerkowo-skórną. Wykonywany jest według wskazań medycznych w przypadku długotrwałego zastoju moczu w nerce. Może być także przeprowadzony w celach diagnostycznych w przypadku podejrzenia takich chorób jak np. wodonercze o nieokreślonych przyczynach. Nefrostomia może być wykonywana w dwojaki sposób – operacyjnie lub jako punkcja z założeniem cewnika.

NA CZYM DOKŁADNIE POLEGA ZABIEG NEFROSTOMII?

Nefrostomia jest zabiegiem wykonywanym przez lekarza specjalistę urologii. Ocena struktury nerki dokonywana jest podczas RTG lub USG. Nefrostomia przeprowadzana jest w znieczuleniu miejscowym. W celu odsłonięcia nakłuwanego narządu pozycja pacjenta jest w leżeniu na boku lub na brzuchu.

Pod kontrolą USG urolog dokonuje nakłucia układu kielichowo-miedniczkowego nerki (bez naruszenia miąższu) specjalną cienką igłą. Następuje wprowadzany jest dren nefrostomijny. Jego kształt przypomina świński ogon z powodu charakterystycznego zawinięcia końca nerkowego. Dzięki takiemu skonstruowaniu cewnik utrzymuje dren wewnątrz układu kielichowo-miedniczkowego nerki przez cały czas trwania zabiegu. Zapobiega o także przypadkowemu wysunięciu się.

W celu zwiększenia stabilności dren nefrostomijny zostaje wszyty w miejscu jego wyjścia na skórze (bok ciała, podłączony do specjalnego worka przeznaczonego do zbiórki moczu). Worek umieszczany jest pod ubraniem pacjenta – przyczepiany do łydki lub uda tak, by jak najmniej krępował ruchy. Jej umiejscowienie musi gwarantować swobodę poruszania się i prowadzenia zwyczajnego tryby życia po powrocie pacjenta do domu.

WSKAZANIA DO ZABIEGU NEFROSTOMII

Wskazaniami do przeprowadzenia zabiegu nefrostomii w celu udrożnienia dróg moczowych w przypadku zastoju moczu są:

• zmiany nowotworowe naciskające na moczowód (takie jak: nowotwór pęcherza moczowego, szyjki macicy, jajnika, prostaty, jelita grubego lub odbytnicy) – ze względu na powiększanie się
• nowotworu i jego możliwe przerzuty z miednicy mniejszej na inne obszary;
• kamienie w miedniczce nerkowej lub moczowodzie – najczęstszą przyczyną ich powstawania jest krystalizacja minerałów lub soli kwasów w moczowodzie. Mniejsze kamienie są wydalane z organizmu podczas oddawania moczu (może być odczuwane pieczenie). Jeżeli kamień utknie w moczowodzie, może zablokować prawidłowy odpływ moczu i doprowadzić do jego zastoju w nerce;
• pozapalne lub pogruźlicze zwężenie moczowodu – w przypadku nadmiernego wytwarzania tkanki łącznej, co doprowadza do zarośnięcie i w konsekwencji zamknięcia światła moczowodu i zastoju w nerce;
• zwężenia moczowodów po napromienianiu narządów miednicy mniejszej – promienie jonizującemogą uszkadzać delikatne ściany naczyń krwionośnych (szczególnie na początku radioterapii);
• konsekwencją jest przekrwienie i obrzęk najbliższych tkanek; powoduje to ucisk moczowodów i zwężenia ich światła, w wyniku czego następuje przejściowa niedrożność oraz zastój moczu w nerce;
• pourazowe i pooperacyjne uszkodzenie moczowodów – czynniki mechaniczne powstałe np. w wyniku wypadków komunikacyjnych, uderzenia tępym narzędziem, rany kłute, postrzał lub kopnięcie w okolicę lędźwiową, ewentualnie uraz jatrogennego (w wyniku postawienia przez lekarza błędnej diagnozy lub popełnienia pomyłki w czasie zabiegu operacyjnego w w/w okolicy).
• profilaktycznie nefrostomia jest stosowana po resekcji guzów miedniczki nerkowej;
• w celu zapewnienia dostępu środków leczniczych (antybiotyków) bezpośrednio do układu wydalniczego;
• podczas postępowania diagnostycznego, np. w przypadku wodonercza (wytwarzanie przez nerkę prawidłowej ilości moczu przy zablokowanym odpływie z powodu przeszkody, np. kamienia wewnątrz lub czynnika uciskającego z zewnątrz) o nieokreślonych przyczynach, drenażu torbieli lub ropnia nerki.

JAK DŁUGO NEFROSTOMIA POZOSTAJE NA CIELE?

Długość pozostawania nefrostomii na ciele zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta. Lekarz prowadzący dokładnie bada i określa wskazania. Konieczne są stałe kontrole i dbanie o nefrostemię.

Jeżeli została usunięta bezpośrednia przyczyna zastoju moczu w nerce, nefrostomia zostaje wyjęta. Czasem istnieje wskazanie założenia specjalnych stentów w celu obejścia powstałych w moczowodzie zatorów (w przypadku braku możliwości natychmiastowego usunięcia). Potem zostaje usunięta nefrostomia.

Zdarzają się sytuacje, że nefrostomia musi pozostać na stałe w ciele pacjenta (np. gdy niemożliwe jest leczenie nowotworu lub założenie stentu).

POSTĘPOWANIE PO ZAŁOŻENIU NEFROSTOMII

Bezpośrednio po zabiegu niektórych codziennych czynności (jak np. schylanie, wchodzenie po schodach itp.) może powodować pewne utrudnienia. Pacjent sam dobiera właściwe dla siebie pozycje. Z upływem czasu sytuacja stabilizuje się i osoba w mniejszym stopniu odczuwa dyskomfort związany z koniecznością noszenia nefrostomii.

Wskazane jest ścisłe przestrzeganie kontroli lekarskich i zaleceń takich jak:

• zmiana worków do zbiórki moczu z zaleconą częstotliwością;
• dbanie o czystość rak przed i po zmianie worka lub opatrunku;
• natychmiastowa konsultacja lekarska w przypadku pojawienia się krwi w moczu, zmętnienia konsystencji, ostrego zapachu lub odczuwania bólu podczas wydalania moczu – konieczne jest stwierdzenie czy są to objawy infekcji dróg moczowych (stosowana jest wówczas antybiotykoterapia);
• wskazane jest przyjmowanie dużej ilości płynów w celu zminimalizowania możliwości wystąpienia infekcji (przynajmniej 2 litry dziennie, szczególnie wody niegazowanej);
• stosowanie lekkostrawnej diety, unikanie spożywania alkoholu, kawy, mleka, cytrusów i ostrych przypraw, warto natomiast włączyć do diety żurawinę, która ma działanie ochronne dla elementów układu moczowego;
• w przypadku odczuwania bólu w okolicy drenu, zaczerwienienia skóry wokół zaczerwieniona lub pojawienia się obrzęku (objawy infekcji wymagające natychmiastowej interwencji lekarskiej);
• w przypadku wypadnięcia drenu z ciała, samoistnego uwolnienia szwu mocującego lub zatrzymania odprowadzania moczu konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna.

Każde wątpliwości wobec prawidłowości funkcjonowania drenu powinny być konsultowane z lekarzem prowadzącym lub pielęgniarką sprawującą opiekę nad pacjentem.

RYZYKO POWIKŁAŃ PO ZABIEGU NEFROSTOMII

Wystąpienie powikłań po wykonaniu zabiegu nefrostomii jest niewielkie. Do głównych powikłań należą:

• infekcje,
• krwawienia,
• wyciek moczu z nerki.

Dzięki stałemu monitorowaniu stanu zdrowia samodzielnie oraz konsultacjach lekarskich w przypadku wątpliwości, można całkowicie wyeliminować zagrożenia komplikacji po zabiegu nefrostomii.