Przeszczep rodzinny nerki jest najbardziej pożądanym sposobem transplantacji tego organu (jak również np. wątroby, szpiku kostnego czy komórek krwiotwórczych krwi obwodowej. Polega na tym, że dawcą jest osoba żyjąca z najbliższej rodziny biorcy. Pokrewieństwo może być na poziomie genetycznym (rodzice lub rodzeństwo) albo emocjonalnym (współmałżonek).
PROCEDURA PRZEPROWADZANIA PRZESZCZEPU RODZINNEGO NERKI U OSÓB NIESPOKREWNIONYCH
Obecnie jest dozwolone przeprowadzenie przeszczepu nerki na zasadzie rodzinnej transplantacji także u osób połączonych szeroko pojętymi „stosunkami szczególnej bliskości” (np. Bliski przyjaciel czy partner życiowy, z którym osoba nie pozostaje w związku małżeńskim). W tym przypadku konieczne jest zgłoszenie wniosku do Komisji Etyki Krajowej Rady Transplantacyjnej oraz Sądu Rejonowego właściwego miejscu zamieszkania. Po ustaleniu braku przeciwwskazań wydawana jest pozytywna decyzja. Jest to konieczna procedura w celu zniwelowania procederu tzw. „handlu organami”.
JAK PRZEBIEGA PRZESZCZEP RODZINNY NERKI?
Przygotowania do rodzinnego przeszczepu nerki polegają na przeprowadzeniu wnikliwej diagnostyki w celu stwierdzenia zgodności immunologicznej, serologicznej (zgodność grupy krwi) i wykluczenia lub zminimalizowania maksymalnie zagrożenia odrzuceniem organu przez biorcę. Jest to niezwykle istotny element procedury.
Kiedy wyniki badań wykażą stuprocentową zgodność, zespół specjalistów przeprowadza równolegle dwie operacje w znieczuleniu ogólnym (u dawcy i biorcy). Następnie narząd jest umieszczany u biorcy. W dalszej kolejności następuje diagnostyka pooperacyjna i obserwacja czy nerka zostaje przyjęta przez organizm pacjenta. Konieczne jest przestrzegani indywidualnych zaleceń lekarskich, które pozwalają na dobre funkcjonowanie osoby.
PRZESZCZEP RODZINNY NERKI W POLSCE I NA ŚWIECIE – STATYSTYKI
W Polsce rocznie na przeszczep nerki oczekuje od półtorej do dwóch tysięcy osób. Około połowa z nich ma możliwość otrzymania nowego narządu. W Polsce u mniej niż 5 % pacjentów przeprowadzany jest przeszczep rodzinny nerki. Wynika to przede wszystkim z powodu braku zgodności serologiczno-immunologicznej.
W około 30 – 40 % przypadków występuje brak zgodności i zagrożenie odrzuceniem nerki. Także choroby takie jak nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, guzki piersi lub tarczycy, zakażenia dyskwalifikują potencjalnego dawcę. Osoba przekazująca biorcy narząd sama musi być w 100 % zdrowa.
Nadal większość udanych przeszczepów nerek w Polsce jest dokonywanych od martwego biorcy lub w wyniku przeszczepu krzyżowego (procedura bardziej skomplikowana niż w przypadku osoby będącej członkiem najbliższej rodziny).
Wzrost odsetka tego rodzaju transplantacji może mieć tendencję wzrostową wraz z rozwojem wiedzy i informacji na temat funkcjonowania osób z jedną nerką. Część potencjalnych dawców ma bowiem obawy czy wystąpią powikłania umożliwiające dobre funkcjonowanie. Spotkania informacyjne prowadzone są przez zespól specjalistów złożony z lekarza nefrologa, chirurga,, coraz częściej także księdza, który wyjaśnia kwestię od strony etycznej oraz psychologa.
Znacznie więcej transplantacji nerki w rodzinnym przeszczepie przeprowadza się na świecie. W Stanach Zjednoczonych większość przeszczepów nerki jest wykonywany z wykorzystaniem narządów żywego dawcy. Także Kanada, Australia, Wielka Brytania Holandia czy Norwegia to kraje, gdzie transplantacja rodzinna jest stosowana nawet do 50 % przypadku wykonywanych operacji.
PRZESZCZEP RODZINNY NERKI – ZALETY I WADY
Do głównych zalet rodzinnego przeszczepu nerki należą:
- możliwość dokładnego zaplanowania czasu operacji ze względu na zdecydowanie krótszy czas pozostawania nerki poza układem krwionośnym niż w przypadku pobierania organu od organu
- martwego dawcy (w przypadku osoby żyjącej jest to około dwóch godzin, przy operacji od zmarłego – nawet ponad 20 godzin);
- czas funkcjonowania prawidłowo przeszczepionej nerki jest znacznie większy przy pobraniu od żywego dawcy (około 15, a nawet 18 lat, gdy w przypadku dawcy martwego wynosi do 10 lat);
- większe bezpieczeństwo przeprowadzenia operacji u członków rodziny;
- brak konieczności przeprowadzania żmudnych procedur sądowych oraz zasięgania opinii Komisji Etycznej (tak jest w przypadku przeszczepu nerki krzyżowego, łańcuchowego lub rodzinnego, ale od dawcy niespokrewnionego bezpośrednio, ale połączonego z biorcą tzw. „bliskimi stosunkami”);
- zmniejszenie znacząco kosztów leczenia chorego (koszt dializy w ciągu roku to kwota dochodząca nawet do ponad 60 tysięcy w skali roku, natomiast koszt przeszczepu to maksymalnie połowa tej kwoty jednorazowo);
- umożliwienie najbliższej osobie w miarę normalnego funkcjonowania, bez konieczności wielomiesięcznych czy nawet wieloletnich dializ, z jedną nerką można bowiem chodzić do pracy, uprawiać sport (po ustaleniu z lekarzem) i podejmować wszelkie inne aktywności.
U dawców mogą pojawić się powikłania z powodu życia tylko z jedną nerką, są to jednak znikome przypadki. Prawdopodobieństwo zagrożeń jest minimalne i dotyczy:
- rozwoju zaburzeń ze strony układu krążenia jak np. nadciśnienie (u około 15 % osób);
- białkomocz;
- zgon dawcy podczas zabiegu operacyjnego przeszczepu nerki jest bardzo rzadki i wynosi zaledwie około 3 ‰.
