Włókniak niekostniejący to defekt włóknisty kości. Jest to zmiana kości o charakterze niezłośliwego, łagodnego nowotworu. Dyskusyjna jest sprawa nazewnictwa guza, dlatego zdarza się, że jest nazywany po prostu zaburzeniem rozwojowym rosnącej kości. Najczęściej występuje u dzieci i młodzieży, a odkrywany zazwyczaj jest przez przypadek, gdy pacjent wymaga prześwietlenia w zupełnie innej sprawie. Z reguły nie wymaga leczenia, ponieważ zanika wraz z momentem zakończenia wzrostu kości.
Co to jest włókniak niekostniejący?
Jak już zostało powiedziane, jest to łagodny nowotwór kości, występujący u dzieci w przedziale wiekowym 5-15 lat. Dotyczy on około 30% dzieci i młodzieży. Zdecydowanie częściej defekt ten spotyka chłopców niż dziewczynki. Warto zaznaczyć, że nie jest to rak, a jedynie nieprawidłowy zbiór komórek, stworzony z tkanki włóknistej. Włókniak niekostniejący nie powoduje przerzutów na inne części ciała, a leczenie często nie jest konieczne, gdyż znika on sam, stopniowo wypełniając kość wraz z dojrzewaniem dziecka.
Nie jest on niebezpieczny. Jednak w przypadku zajęcia ponad 50% kości, guz może doprowadzić do złamania kończyny. Zmiana najczęściej występuje w okolicach kości udowej i kości piszczelowej. Zdecydowanie rzadziej włókniak zajmuje kość strzałkową i ramienną. Często lokalizuje się w przynasadach kości i nie przekracza jej warstwy korowej. Rzadziej obejmuje trzony kości.
Włókniak niekostniejący – objawy
Bardzo często zdarza się tak, że dzieci nie odczuwają żadnych objawów włókniaka. Zmiany rozpoznawane zostają np. podczas zdjęć rentgenowskich wykonywanych z zupełnie innego powodu. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku zmian o niewielkich rozmiarach. W sytuacji powstania włókniaka bardziej rozległego pacjent może odczuwać objawy takie jak:
- łagodny obrzęk
- tkliwość objętego miejsca
- bolesność podczas dotyku
- czasami zmiany barwnikowe skóry
Ból może być spowodowany samym nowotworem, ale również pęknięciem kości, czyli złamaniem patologicznym. Duży włókniak niekostniejący osłabia kość, a więc zdarza się, że jest przyczyną właśnie takich złamań.
Zmiany barwnikowe skóry mogą sugerować występowanie także innej choroby, zwanej zespołem Jaffeta – Companacciego.
Włókniak niekostniejący – przyczyny
Przyczyna powstawania włókniaka nie jest do końca poznana. Przyjmuje się, że jest on zaburzeniem rozwojowym i komplikacjami w prawidłowym procesie kostnienia. Może być również następstwem przebytego urazu. Zazwyczaj zmiana sama ustępuję, wraz z wiekiem wypełniając kość.
Włókniak niekostniejący – diagnostyka
Włókniak niekostniejący wykrywany jest zazwyczaj podczas kontrolnych badań rentgenowskich. Widoczny jest wówczas jako ubytek kostny, o okrągłym kształcie i towarzyszy mu cienka, biała obwódka. Zmiany mają zazwyczaj kolor żółty lub ciemnobrązowy. W momencie wykrycia włókniaka, lekarz przeprowadza wywiad, wypytując o przeszłość (np. czy nie wystąpiły jakieś urazu).
Następnie bada miejsce objęte guzem, sprawdzając czy nie ma grudek kostnych i czy te obszary nie są bolesne. Inne badania umożliwiające zdiagnozowanie włókniaka to: rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa. Te badania nie zawsze są konieczne, jednak pozwalają na dokładną ocenę wielkości guza, czy powoduje on przerzedzenie i osłabienie kości oraz pokazują ewentualne złamania kości. Należy też zwrócić uwagę na to, że podobne zmiany widoczne są podczas tych badań, jednak są przyczyną innej dolegliwości, często są to włókniaki o niewielkim stopniu złośliwości.
Włókniak niekostniejący – leczenie
Zwykle włókniak niekostniejący nie wymaga leczenie, ponieważ radzi sobie on sam, znikając kiedy kości dziecka przestają rosnąć. Guz zrasta się zazwyczaj w momencie zakończenia procesu dojrzewania, mniej więcej około 20 rok życia. Warto wtedy prowadzić obserwację i badania kontrolne. Zdarzają się jednak przypadki, w których włókniak objął ponad 50% kości lub gdy występują silne objawy, zwłaszcza u bardzo małych dzieci.
W takim wypadku pojawia się ryzyko złamania, ponieważ struktura kości znacznie słabnie i przeprowadza się leczenie chirurgiczne. Zabieg obejmuje wyłyżeczkowanie i wypełnienie ubytku poprzez przeszczepy kostne. Wyłyżeczkowanie polega na zdrapywaniu kości w celu całkowitego usunięcia zmiany, natomiast wypełnienie ubytku odbywa się przez zastąpienie brakującej kości za pomocą przeszczepu. Jeśli jednak doszło już do złamania, zaleca się leczenie nieoperacyjne, ponieważ istnieje szansa, że podczas gojenia się złamania, dojdzie do samoistnego wycofania się włókniaka.
Postępowanie po zabiegu chirurgicznym
Guzy ustępują wraz z dojrzałością szkieletową, a jeśli leczone są operacyjnie – bardzo rzadko nawracają. Pacjent może opuścić szpital już w tym samym dniu po wykonanej operacji. Pełna regeneracja trwa od 3-6 miesięcy, po upływie tego czasu pacjent może powrócić do całkowitej aktywności, w tym także uprawiania sportu. W trakcie powrotu do zdrowia, warto zasięgnąć porad fizjoterapeuty co do ćwiczeń wzmacniających, które dobrze jest regularnie wykonywać, aby wspomóc proces regeneracji.
