Złamania osteoporotyczne są w większości przypadków pierwszym objawem zaburzenia struktury i masy tkanki kostnej. Najczęściej występują w:
- kręgosłupie (trzony kręgów)
- nadgarstku (koniec dalszy kości promieniowej oraz łokciowej + kości nadgarstka)
- stawie biodrowym (szyjka kości udowej)
Charakterystyczną cechą złamań jest niewielka siła działania czynnika sprawczego (złamania niskoenergetyczne). U osób zdrowych uraz o podobnej sile i przebiegu nie wywołałby przerwania ciągłości tkanki kostnej.
Grupa ryzyka oraz czynniki ryzyka złamań osteporotycznych
Złamania osteoporotyczne najczęściej występują u osób starszych (około 7 dekada życia). Struktura i masa kości u takich osób jest zazwyczaj znacznie zmniejszona na skutek wieloletnie reabsorpcji kostnej, co osłabia jej odporność na wszelkiego rodzaju urazy. Ponadto ludzie starsi z racji swojego wieku i wielu innym chorobom współistniejącym:
- mają wydłużony czas reakcji
- wykazują mniejszą aktywność fizyczną, co przekłada się na współistniejące zmiany zwyrodnieniowe stawów,ograniczające ruchomość
- mają osłabiony wzrok
- są bardziej narażone na omdlenia i upadki
W każdym przypadku, w którym starsza osoba uległa upadkowi należy wykluczyć możliwe złamania kości.
Do głównych czynników ryzyka złamań osteoporotycznych należą:
- wcześniej przebyte złamania (najważniejszy czynnik!)
- niska masa ciała
- długotrwałe unieruchomienie (kończyny lub całego ciała z powodu choroby)
- wiek powyżej 75 lat
- płeć żeńska
- choroby współistniejące, jak cukrzyca, choroby nerek, choroba nowotworowa, miażdżyca
- nieprawidłowy stan odżywienia
- leczenie glikokortykosteriodami
- alkoholizm
- palenie papierosów
Ważnym zagadnienie jest utrudnione gojenie u osób chorujących na osteoporozę. Ze względu na podeszły wiek oraz choroby towarzyszące zdolność regeneracyjna tkanki kostnej jest niewielka, co znacznie utrudnia prawidłowy zrost kostny. Doprowadza to niejednokrotnie do nawrotów złamań w jednym miejscu. Dlatego bardzo ważna jest u takich osób profilaktyka, która zapobiegałaby upadkom.
Złamania osteoporotyczne – rodzaje złamań
Jak zostało wcześniej wspomniane złamania osteporotyczne najczęściej wstępują w trzech lokalizacjach (kręgosłup, nadgarstek, staw biodrowy).
Złamania kręgosłupa
Mimo groźnie brzmiącej nazwy złamania osteporotyczne w obrębie kręgosłupa, występują najczęściej, nie dając jednak poważniejszych dolegliwości w większości przypadków. Mechanika polega na kompresyjnym złamaniu trzonów kręgów. Najczęściej są one bezobjawowe, jednak z czasem powodują zniekształcenie kifotyczne kręgosłupa (charakterystyczny garb starczy) i zmniejszenie wysokości ciała. W części przypadków złamania kompresyjne powstają po niegroźnym upadku i dają dolegliwości bólowe najczęściej w odcinku piersiowym kręgosłupa.
Leczenie złamań w obrębie kręgosłupa jest najczęściej zachowawcze i polega na podawaniu środków przeciwbólowych oraz usprawnianiu ruchowym pacjenta. Możliwe jest stosowanie gorsetów ortopedycznych, ale są one źle tolerowane i pacjenci rezygnują z ich noszenia.
Złamania osteoporotyczne mimo swojego niegroźnego przebiegu powinny wzbudzić czujność lekarza i pacjenta. Świadczą one o postępującej osteoporozie, która z czasem może doprowadzić do groźnego dla życia złamania szyjki kości udowej.
Złamania nadgarstka
Złamanie osteporotyczne typu Collesa powstaje najczęściej w wyniku upadku na wyprostowaną rękę. Dochodzi do przemieszczenia kości w miejscu złamania oraz skrócenie kości promieniowej . Groźnym powikłaniem w tego typu złamaniach jest uszkodzenie struktur nerwowych lub naczyniowych przebiegających w sąsiedztwie. Po ocenie stanu tkanek miękkich ortopeda zastosuje nastawienie złamania w znieczuleniu miejscowym i następnie unieruchomi kończynę w opatrunku gipsowym. W bardziej złożonych złamaniach konieczne jest natomiast leczenie operacyjne.
Inną odmianą jest złamanie Smitha, do którego dochodzi gdy pacjent upada na rękę zgiętą dłoniowo. W tyn przypadku leczenie zachowawcze nie przynosi dobrych rezultatów, dlatego stosuje się leczenie zabiegowe.
Złamanie w obrębie stawu biodrowego
Jest to najbardziej dotkliwe złamanie osteoporotyczne u pacjentów w starszym wieku. Około 1/3 osób umiera w przeciągu roku od złamania w obrębie stawu biodrowego. Powodem tego może być słabe gojenie się złamań, trudny i długotrwały powrót do sprawności oraz utrata samodzielności przez pacjenta. Stosowanie ochraniaczy stawu biodrowego nie przynoszą pożądanych rezultatów i nie chronią przed złamaniami.
Złotym standardem leczenia obecnie jest leczenie operacyjne złamań szyjki kości udowej. Po odpowiednio szybko wykonanym zabiegu i szybkim usprawnianiu ruchowym, znacząco udało się ograniczyć ryzyko występowania odleżyn, zakrzepowego zapalenia żył, zatorowości płucnej oraz zapalenia płuc.
Złamania osteporotyczne w obrębie stawu biodrowego bez przemieszczeń mogą być leczone z użyciem stabilizacji wewnętrznej. Natomiast w przypadku przemieszczenia odłamów kostnych konieczne jest wykonanie endoprotezoplastyki stawu biodrowego. W obu sposobach leczenia operacyjnego jest możliwe wczesna pionizacja chorego.
