Zespół Nicolaua jest rzadkim schorzeniem, które charakteryzuje się martwicą niedokrwienną skóry i głębszych tkanek. Współczesne badania wykazują, że zespół Nicolaua występuje głównie po zastrzykach domięśniowych, ale i również po wstrzyknięciach dostawowych, podskórnych i dożylnych. Przypadłość ta zalicza jest do zespołu jatrogennego, co oznacza, że lekarz w nieodpowiedni sposób podał pacjentowi lek, który przedostał się do światła tętnicy. Taki błąd prowadzi do martwicy tkanek skóry, a przede wszystkim zagraża życiu pacjenta.
Jakie są przyczyny zespołu Nicolaua?
Przyczyn pojawienia się zespołu Nicolaua jest wiele. Główną przyczyną jest podanie domięśniowego zastrzyku w pośladek. Badania wykazują również, że objawy pojawiają się po wstrzyknięciu substancji dostawowo, pod skórę lub podczas skleroterapii. Zespół Nicolaua wynika z błędu lekarskiego. Powodem może być za duża i za szybka dawka podawanego leku, pod zbyt wysokim ciśnieniem lub wielokrotne podanie jej w jedno miejsce.
Istnieje lista leków, które mogą powodować to rzadkie schorzenie. Najczęściej są to:
- antybiotyki;
- bizmut;,
- kwas hialuronowy;
- kortykosteroidy;
- leki przeciwpadaczkowe i przeciwhistaminowe;
- szczepionki przeciwko tężcowi czy krztuścowi;
- witaminy K oraz B.
Jakie są objawy zespołu Nicolaua?
Pierwsze, niepokojące objawy pojawiają się w miejscu ukłucia już podczas wstrzykiwania leku. Może występować niewielka nadwrażliwość skóry. Zdarza się też, że poważniejsze objawy mogą nastąpić bezpośrednio po zastrzyku – zalecana jest 30 minutowa obserwacja. Jest to najczęściej silny ból, a następnie bladość skóry, która w niewielkim czasie zajmuje także drugi pośladek, podbrzusze i jedną lub obie kończyny dolne.
Widoczne są objawy zatorowe, które charakteryzują się brakiem tętna w tętnicach obwodowych. Następnie dochodzi do niedokrwienia skóry u człowieka, organizm się ochładza i widoczne są sine lub niebieskie zabarwienia skórne wraz z obrzękiem. Jest to poważny objaw, sugerujący postępującą martwicę niedokrwienną skóry i głębszych tkanek – z uwzględnieniem skóry, tkanki podskórnej aż po mięśnie.
Do kolejnych niepokojących objawów zespołu Nicolaua można zaliczyć krwawe stolce i równie często występujący krwiomocz. Przejściowe problemy neurologiczne, takie jak porażenie nerwu kulszowego, osłabienie lub uszkodzenie dróg czuciowych lub poprzeczne uszkodzenie rdzenia kręgowego to niewątpliwie najgorsze następstwa nieleczonego zespołu Nicolaua.
W jaki sposób rozpoznać zespół Nicolaua?
Wstępną diagnozę zespołu Nicolaua można uzyskać na podstawie typowego obrazu klinicznego. Są to charakterystyczne objawy, które występują w krótkich odstępach czasowych.
Aby potwierdzić lub wykluczyć przypuszczenia dotyczące tego schorzenia zaleca się morfologię krwi, w której podwyższona liczba leukocytów wraz z prawidłową ilością eozynofilów może sugerować zespół Nicolaua.
Innym sposobem potwierdzenia diagnozy jest wykonanie rezonansu magnetycznego i ultrasonografii skóry. W chorym organizmie zauważalny jest obrzęk i zapalenie tkanek w miejscu iniekcji.
Jakie są sposoby leczenia zespołu Nicolaua?
Podstawowym elementem leczenia w pierwszej fazie choroby jest łagodzenie silnego bólu. Zastosowanie zimnego kompresu może pogorszyć stan skóry. Specjalista powinien niezwłocznie podać doustnie antybiotyki ogólnoustrojowe: pentoksyfilinę oraz heparynę drobnocząsteczkową. Antybiotyki, które zwiększają przepływ krwi i tym samym hamują zaburzenia jej krzepliwości. Leczenie zespołu Nicolaua polega głównie na usuwaniu zmian martwiczych na skórze. Pacjentowi podaje się leki przeciwbólowe, maści sterydowe i zakłada opatrunki. Niezbędnym działaniem, we wczesnym stadium jest oczyszczanie ran. Należy jednak pamiętać o tym, że martwica tkanek pozostawi szpecące blizny i widoczne deformacje skóry.
Jakie są rokowania dla pacjenta z diagnozą zespołu Nicolaua?
Szybkie rozpoznanie objawów zespołu Nicolaua jeszcze podczas wstrzykiwania leku i natychmiastowe wyjęcie igły z ciała pacjenta może uchronić go przed jego bolesnymi następstwami. Jeżeli jednak nie uda się to i pacjent po kilku godzinach, a potem dniach odczuwa ból i dyskomfort w miejscu iniekcji, rokowania na całkowite wyleczenie znacznie maleje. Badania dowodzą, że zgon może nastąpić w ciągu kilku dni lub nawet godzin. Dlatego szybkie rozpoznanie zespołu Nicolaua i niezwłoczne zastosowanie leczenia zwiększa szansę na częściowy lub całkowity powrót do zdrowia. Nieuniknione jest, że u pacjenta zostaną blizny. Istnieją również przypadki, w których tkanki skórne są całkowicie zniszczone i obowiązkowo pacjent wymaga interwencji chirurgicznej, amputacji czy przeszczepu.
Jaka jest profilaktyka zespołu Nicolaua?
Zespół Nicolaua jest skutkiem błędu lekarza wykonującego zastrzyk. Podczas zastrzyku istotna jest higiena i pewność ruchów lekarza. Specjalista oprócz tego powinien pamiętać o następujących regułach podczas wykonywania zabiegu:
- używać igły o odpowiedniej długości do masy pacjenta;
- przed wykonaniem zastrzyku należy wykonać próbę aspiracji, aby prawidłowo ustalić kąt i położenie igły;
- maksymalna ilość wprowadzanej substancji to 5ml w czasie jednej iniekcji;
- igła powinna zostać wkłuta w górny zewnętrzny kwadrant pośladka.
