Rodzaje autyzmu dotyczą jednego z zaburzeń o charakterze rozwojowym, które charakteryzuje się pojawiającymi u dziecka trudnościami w podejmowania prawidłowych interakcji społecznych oraz komunikacji, jak również ograniczonymi i powtarzalnymi schematami zachowań.
Czym jest autyzm?
Autyzm to zaburzenie należące do grupy niejednorodnych. Przyczyny upatrywane są w połączeniu wielu czynników – w tym genetycznych oraz środowiskowych. W trakcie ciąży pojawiające się infekcje i choroby (m.in. różyczka, rozmaite toksyny – kwas walproinowy, alkohol, kokaina, pestycydy i zanieczyszczenie powietrza, choroby autoimmunologiczne). Jednak autyzm nadal pozostaje jednym z najbardziej zagadkowych i niedookreślonych rodzajów zaburzeń.
Głównymi objawami autyzmu są znaczące zaburzenia w komunikacji werbalnej oraz niewerbalnej dziecka z otoczeniem, poza tym pojawiają się tzw. zachowania stereotypowe. jak również wiele innych zaburzeń rozwojowych.
Aktualnie ocenia się, że autyzm obejmuje grupę w graniach 25 mln. Diagnostyka jest znacznie lepsza w krajach rozwiniętych. Odsetek dzieci ze zdiagnozowanym autyzmem to około 1,5 % w Stanach Zjednoczonych. Znacznie częściej obejmuje mężczyzn niż u kobiet (4 do 5 razów). Od lat 60-tych XX wieku liczba osób trafnie zdiagnozowanych wzrasta systematycznie. Nie oznacza to zwiększenia ilości osób czy pojawienia się nowych czynników, a bardziej ulepszenie procesu diagnostycznego.
Jakie wyróżnia się rodzaje autyzmu?
Autyzm dzieli się na trzy grupy: autyzm dziecięcy, atypowy oraz zaburzenia ze spektrum autyzmu. Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD – 10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) można wyróżnić następujące rodzaje:
- F84.0 – Autyzm dziecięcy;
- F84.1 – Autyzm atypowy;
- zaburzenia ze spectrum autyzmu:
- F84.2 – Zespół Retta;
- F84.3 – Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne;
- F84.4 – Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi;
- F84.5 – Zespół Aspergera;
- F84.8 – Inne całościowe zaburzenia rozwojowe;
- F84.9 – Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone.
Autyzm – charakterystyka poszczególnych rodzajów
Autyzm dziecięcy (zwany również wczesnodziecięcy lub Kannera) to rodzaj zaburzenia, który jest uznawany za najbardziej typowy. Jednym z najbardziej kluczowych kryteriów różnicowania od innych postaci autyzmu jest wiek dziecka. W tym przypadku stwierdzenie objawów osiowych przed ukończeniem 3 lat świadczy o zaburzeniu w postaci dziecięcej. Główne zachowania, które cechują dzieci a tą formą to między innymi:
- zaburzona komunikacja międzyludzka (u części osób w ogóle mowa nie rozwija się, u innych – tworzą indywidualny system porozumiewania się);
- trudności we wchodzeniu w międzyludzkie interakcje (np. preferują samodzielną zabawę, unikają wręcz innych ludzi);
- trudności w rozpoznawaniu i okazywaniu emocji lub całkowita niezdolność;
- stereotypowość w działaniu (np. jeden rodzaj zabawy, ulubione hobby w bardzo wąskiej dziedzinie, wybór jednego przedmiotu itp.);
- ogromna potrzeba regularności oraz stałości (rutyna jest niezwykle istotna).
Autyzm atypowy to rodzaj, który odróżnia się od dziecięcej formy przede wszystkim z powodu wieku pacjenta. W tym przypadku objawy osiowe pojawiają się, gdy dziecko ukończy trzeci rok życia. Ponadto mogą występować podobne symptomy, jak w postaci dziecięcej. Mogą być również inne sprzężone zaburzenia, które mogą utrudniać zaliczenie zaburzenia do tej właśnie formy. Z tego względu klasyfikacja DSM – 5 (klasyfikacja zaburzeń psychicznych opracowana przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne) w ogóle nie ujmuje autyzmu atypowego jako rodzaj tego zaburzenia.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu
Poza podstawowymi formami autyzmu wyróżnia się inne zaburzenia, które są niezwykle podobne do nich. Główne różnice między dziecięcą i atypową formą od ASD (z ang. autism spectrum disorders) są również inne zaburzenia, charakterystyczne dla danego zaburzenia. Przykładowymi formami są tu między innymi:
- dziecięce zaburzenie dezintegracyjne (rozwój dziecka do ukończenia 2 lat przebiega zupełnie prawidłowo, zaś potem czasie następuje stopniowa utrata nabytych dotychczas umiejętności, nie związana z innymi zaburzeniami, które mogłyby spowodować znaczący regres – np. mowy, ruchowe);
- zespół Aspergera (zaliczany do grupy łagodnych form zaburzeń ze spektrum autyzmu);
- zespół Retta (jest to choroba o warunkowaniu genetycznym, która znacznie częściej pojawia się u dziewczynek; symptomy autyzmu tworzą się w wyniku mutacji genetycznej; w klasyfikacji DSM-5 ta postać jest pomijana jako ASD);
- zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi – w odróżnieniu od nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) w przypadku tego rodzaju zaburzenia współwystępuje upośledzenie umysłowe (w ADHD poziom inteligencji może być bardzo wysoki), które są również połączone ze stereotypowymi (np. powtarzalne ruchy, bardzo mocno zrutynizowany tryb dnia, wykonywanie czynności wielokrotnie w dokładnie takim samym schemacie).
