Sztuczny odbyt to potoczne określenie chirurgicznego wyłonienia odcinka przewodu pokarmowego. Wytworzony w ten sposób nazywany jest stomią. Jeśli wyłoniony został fragment jelita grubego nosi nazwę kolostomii a jeśli fragment jelita cienkiego jest to ileostomia. Tworzenie stomii służy odprowadzaniu kału z ustroju w sytuacji gdy konieczne było usunięcie fragmentu dalszego jelita. Stomia może być zakładana na okres przejściowy lub na stałe. Stomia w niektórych przypadkach może służyć jako przetoka odżywcza, czyli do podawania przez nią pokarmów. Stomia odżywcza wyłaniania jest przez żołądek lub jelito cienkie. Stomie można też podzielić na odwracalne i nieodwracalne.
Kto kwalifikuje się do założenie stomii
Stomia zakładana jest przy niektórych operacjach. Najczęściej stomia zakładana jest z powodu wycięcia nowotworu jelita grubego który zagrażał zamknięciem światła przewodu pokarmowego i mógł doprowadzić do niedrożności. Stomia jest też wskazana po zabiegach z usunięciem odbytnicy wraz odbytem. Czasami, gdy chirurg przeprowadza operację zespolenia jelita w celu lepszego zagojenia rany lekarz może zdecydować o czasowym założeniu stomii.
Przyczyną wyłonienia stomii bywają też nieswoiste choroby zapalne jelit takie jak: choroba Leśniowskiego i Crohna. W wyniku tej choroby rozległe stany zapalne mogą doprowadzić do utraty funkcji części jelita i konieczne będzie założenie stomii. Wskazaniem do założenia stomii są również trudne w leczeniu przetoki odbytniczo-pęcherzowe oraz odbytniczo-pochwowe. Ze względu na duże ryzyko wystąpienia zakażenia treścią pokarmową zleca czasowe założenie stomii. Konieczność założenia stomii może spowodować również uraz mechaniczny powodujący martwicę lub przerwanie ciągłości jelita.
Sztuczny odbyt – operacja
Każda operacja przeprowadzana w obrębie jelit może stwarzać ryzyko konieczności wyłonienia stomii, dlatego lekarz zobowiązany jest przedstawić pacjentowi przed daną operacją możliwy przebieg wydarzeń i potencjalne ryzyko konieczności wyłonienia stomii.
W przypadku całkowitego i trwałego usunięcia końcowego odcinka jelita grubego stomia zostanie drogą usuwania kału już na całe życie. W niektórych sytuacjach możliwe jest zamknięcie stomii i powrót do usuwania stolca fizjologiczną drogą. Sytuacja ta ma miejsce gdy możliwe jest odtworzenie ciągłości jelita. Operacje zamykania stomii są skomplikowane i obarczone dużym ryzykiem. Czasami, ze względu na ryzyko powikłań oraz złożoność operacji chirurg odradza pacjentowi podejmowanie próby zamknięcia stomii.
Sztuczny odbyt jest metodą ratowania życia pacjentom, u których z jakichś przyczyn końcowy odcinek jelita musiał zostać usunięty. Stomia pozwala na pełną mobilność i powrót pacjenta do normalnego życia.
Sztuczny odbyt – szkolenie
Po założeniu stomii pacjent musi przejść szkolenie z pielęgniarką stomijną aby mógł nauczyć się prawidłowo opiekować przetoką. Wyłoniony fragment jelita jest różowy, przypominający wyglądem wargi. Fragment wystający na skórę nie jest unerwiony więc dotykanie go nie sprawia pacjentom bólu. Przez otwór stale będą wydobywać się treści kałowe ponieważ pacjent nie jest w stanie zamknąć stomii. Należy więc w odpowiedni sposób zabezpieczyć wydobywające się treści specjalnym workiem przytwierdzonym do skóry. Przez zmianą worka należy dokładnie umyć obszar wokół stomii wodą z mydłem.
Umytymi dłońmi należy przykleić worek specjalnymi plastrami i sprawdzić jego szczelność. Czasami, wydobywające się z jelita treści mają odczyn kwaśny przez co może dojść do podrażnienia błony śluzowej wystającego jelita. Należy więc dbać o higienę stomii i zmieniać ją tak często jak tego wymaga. Warto również pamiętać aby nie stosować w pobliżu stomii preparatów mogących wywołać podrażnienia skóry, na przykład spirytusu. Gdy wokół stomii pojawi się zaczerwienie można stosować maści i żele aloesowe do łagodzenia podrażnień skóry. Korzystne jest również stosowanie talków i zasypek do powierzchni podrażnionych.
Powikłania związane z wytworzeniem sztucznego odbytu
Wytworzenie sztucznego ujścia dla mas kałowych często niesie ze sobą szereg powikłań. Często zdarza się że w wyniku założenia stomii dochodzi do wypadania stomii (około 20% pacjentów). Ryzyko powstania powikłania w postaci wypadania stomii zależy w dużej mierze od budowy anatomicznej pacjenta. Po założeniu stomii jako powikłanie może pojawić się zwężenie. Zwężenie kolostomii jest bardzo groźnym powikłaniem ponieważ może prowadzić do niedrożności układu pokarmowego.Jako powikłanie może pojawić się również skręt jelita w pobliżu kolostomii. Skrętowi jelit sprzyja ciąża oraz ileostomia pętlowa.
Bez względu na ryzyko powikłań wyłonienie stomii jest zabiegiem koniecznym, często ratującym życie pacjenta. Dzięki prawidłowej opiece nad stomią możliwe jest normalne życie społeczne. Osoba ze stomią jest w stanie funkcjonować normalnie we wszystkich sytuacjach towarzyskich oprócz pływania w basenie. Szczelnie założona stomia pozwala też ograniczyć wydobywanie się przykrego zapachu. Kolostomia pozostaje niewidoczna pod ubraniem więc osoby u których podjęto ten rodzaj leczenia nie czują się wyobcowane.
