Kalcytonina (skrót: CT od nazwy łacińskiej Calcitoninum i angielskiej calcitonin) to hormon zwierzęcy. Jest to organiczny związek chemiczny. Zaliczany do grupy peptydów. Składa się z 32 aminokwasów. Jego masa cząsteczkowa to 3,42 kDa. W ciele ludzkim powstaje w komórkach C tarczycy. Podobieństwo do kalcytoniny łososiowej (16 aminokwasów jednakowych) sprawia, że bywa ona podawana jako lek w przypadku zaburzeń gospodarki wapniowo – fosforanowej.
KALCYTONINA – PRODUKCJA I DZIAŁANIE W ORGANIZMIE
Za produkcję kalcytoniny odpowiadają w szczególności komórki okołopęcherzykowe (neuroendokrynne) C tarczycy. Również – w mniejszym stopniu – powstaje w narządach ośrodkowego układu nerwowego, przysadce, płucach, przewodzie pokarmowym oraz wątrobie. Za regulację wytwarzania tego hormonu odpowiada stężenie wapnia we krwi (spadek powoduje zahamowanie wydzielania kalcytoniny).
Do głównych funkcji kalcytoniny w organizmie ludzkim należą:
- regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej (odpowiada za metabolizm kości);
- obniżanie stężenia wapnia w surowicy (odwrotnie niż wytwarzany w przytarczycach parathormon, który powoduje wzrost tego pierwiastka);
- powodowanie wzrostu ilości fosforanów.
- Kalcytonina jest wydalana z organizmu wraz z moczem.
BADANIE POZIOMU KALCYTONINY WE KRWI
Badanie poziomu kalcytoniny we krwi może zostać zlecone przez lekarza pierwszego kontaktu w przypadku, gdy:
- istnieje podejrzenie nadczynności przytarczyc;
- jest zaburzona gospodarka wapniowo-fosforanowa;
- występuje podejrzenie lub jest już monitorowane leczenie nowotworu złośliwego w postaci raka rdzeniastego tarczycy (kalcytonina to swoisty, bardzo czuły marker w przypadku tego rodzaju nowotworu);
- osoby z grona najbliższych krewnych pacjenta chorowały na gruczolakowatość wewnątrzwydzielniczą typu II (wówczas badanie zaliczane jest to przesiewowych);
- u osób z guzkami tarczycy, przed zabiegiem operacyjnym, w przypadku występowania dolegliwości w postaci:
- trudności z oddychaniem;
- kłopotów z przełykaniem;
- występowaniem nieswoistego ból gardła lub przodu szyi;
- pojawieniem się wyraźnego obrzęku przodu szyi;
- występowania guzka z przodu szyi;
- chrypki;
- zmiany barwy głosu;
- przewlekłego kaszel (bez związku z inną chorobą, np. przeziębieniem).
Do badania kalcytoniny pobierana jest surowica krwi (pobranie z żyły łokciowej). Konieczne jest, by pacjent przez badaniem był co najmniej 8 godzin na czczo, najlepiej więc wykonywać je we wczesnych godzinach porannych. Na wynik oczekuje się maksymalnie dzień.
Normy w przypadku poziomu kalcytoniny wynoszą od 8,3 do 22,0 pmol/l (od 30 do 80 pg/ml). W przypadku noworodków za prawidłowy uznawany jest wynik nawet 4 razy większy, natomiast u kobiet po okresie przekwitania (menopauza) znacząco spada.
Inną, bardziej czułą metodą badania oznaczenia kalcytoniny we krwi jest test stymulacji. Stosowany jest przede wszystkim w przypadku wykrywania komórek rakowych. W jego przebiegu następuje pobranie od pacjenta próbki krwi (tzw. kontrolna, stanowiąca punkt odniesienia). W dalszej kolejności następuje zaaplikowanie dożylnie wapnia (w rzadkich przypadkach pentagastryna).
Ma to na celu pobudzenie produkcji kalcytoniny. Po upływie określonej liczby minut pobierany jest materiał, aby była możliwa ocena stymulacji. Jeżeli następuje wzrost stężenia kalcytoniny, może to oznaczać wczesne stadium przerostu komórek C i/lub MTC. Jeżeli wynik wskazuje wartość wyższą niż 30 ng/l, oznacza to, że w organizmie są obecne komórki nowotworowe.
MOŻLIWE PRZYCZYNY PODWYŻSZONEGO WYNIKU KALCYTONINY WE KRWI
Podwyższony poziom kalcytoniny we krwi może występować w przypadku:
- nienowotworowego rozrostu tarczycy;
- choroby Zollingera-Ellisona;
- przedawkowania witaminy D;
- występowania zaburzenia pracy nerek (np. w postaci niewydolności);
- pierwotnej nadczynności przytarczyc;
- drobnokomórkowego raka płuc lub raka piersi.
GŁÓWNE WSKAZANIA DO SUPLEMENTACJI KALCYTONINĄ
W przypadku niedoboru kalcytoniny w organizmie i zaburzeniu z tego powodu gospodarki wapniowo – fosforanowej, może być konieczne podawanie kalcytoniny w postaci leku. Jest wówczas stosowana zwykle kalcytonina łososiowa, ze względu na największe podobieństwo do ludzkiej.
Droga podania zależy od rodzaju schorzenia i jest dobierana przez lekarza. Można podać kalcytoninę donosowo, domięśniowo, lub podskórnie. W Polsce dostępne są 3 preparaty zawierające ten hormon – Calcitonin Jelfa, Miacalcic oraz Miacalcic Nasal 200.Stosowania kalcytoniny w postaci leku może być wskazane w następujących schorzeniach i chorobach:
- osteoporoza;
- hiperkalcemia;
- choroba Pageta;
- bóle kości spowodowane prze przerzuty nowotworowe do kości;
- zespół Sudecka w II i III stadium;
- leczenie objawowe osteolizy spowodowanej przebiegiem choroby nowotworowej.
KALCYTONINA – MOŻLIWE DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
W przypadku przyjmowania kalcytoniny w postaci leku, mogą być zaobserwowane działania niepożądane takie jak:
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego w postaci nudności i wymiotów;
- zmian skórnych (zaczerwienienie, wysypka);
- drętwienie rąk;
- znacznie zwiększona temperatura ciała.
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów niepożądanych, konieczny jest kontakt z lekarzem prowadzącym w celu ustalenia przyczyn takiego stanu oraz ewentualnego wdrożenia innego leczenia w danej jednostce chorobowej.
INTERAKCJE KALCYTONINY Z INNYMI SUBSTANCJAMI
W przypadku stosowania kalcytoniny w postaci leku, konieczne jest poinformowanie lekarza o wszelkich innych przyjmowanych lekach. Jednoczesne podawanie kalcytoniny wraz z litem może być bowiem przyczyną zmniejszenia stężenia litu w osoczu.
