Oksytocyna to równocześnie hormon i neuroprzekaźnik (neuropeptyd). Związany jest przede wszystkim z ciążą i karmieniem piersią, kiedy następuje jego największa produkcja. Odpowiada również za emocje oraz seksualność, przez co bywa nazywany hormonem szczęścia i miłości.
CZYM JEST OKSYTOCYNA?
Oksytocyna została odkryta w roku 1909, ale opis budowy został dokonany niemal pół wieku później (w 1952 r.). Termin „oksytocyna” wywodzi się z języka greckiego od słów oxys oraz tokos. W dosłownym tłumaczeniu oznacza to szybki poród.
Oksytocyna składa się z 9 aminokwasów. Za jej produkcję odpowiada podwzgórze, skąd jest transportowana do tylnego płata przysadki mózgowej. Stąd następuje jej wydzielanie. Oksytocyna – wbrew panującej niegdyś opinii – jest wydzielana nie tylko u kobiet. Faktem jest, że w głównej mierze wiąże się z ciążą i karmieniem piersią a znaczący wpływ na jej zwiększone uwalnianie ma estrogen (żeński hormon płciowy). Dodatkowo za sprawą estrogenów następuje wzrost liczby receptorów w komórkach mózgowia, które są odpowiedzialne za wychwyt oksytocyny.
DZIAŁANIE OKSYTOCYNY W ORGANIZMIE LUDZKIM
Oksytocyna jest przede wszystkim wiązana z okresem ciąży oraz połogu kobiety. Także czas karmienia piersią to moment zwiększonej produkcji tego hormonu. Główną funkcją oksytocyny jest pobudzanie do skurczu komórek mięśniowych w różnych organach.
Powoduje takie działania organizmu jak:
- zwiększenie czynności skurczowej macicy w czasie porodu, co ułatwia dziecku przejście przez drogi rodne (bodźcem jest tu otwierająca się szyjka macicy);
- szybsze obkurczanie macicy w okresie połogu;
- zmniejszenie krwawienia podczas wydalania łożyska (dzięki działaniu na naczynia krwionośne, które ulegają obkurczeniu);
- wpływa na komórki mięśni w przewodach wyprowadzających pokarm z piersi (odpowiedzialność za prawidłowe wydzielanie pokarmu związane z drażnieniem brodawek sutkowych);
- podczas karmienia mogą następować także skurcze macicy (zwłaszcza u pierworódek);
- ze względu na podobieństwo do wazopresyny ma nikłe działanie antydiuretyczne (czyli zmniejszające wydalanie moczu);
- podczas skurczu mięśni może następować wzrost ciśnienia tętniczego krwi (w nieznacznym stopniu);
- ważna rola w rozwoju układu nerwowego płodu;
- podczas aktu seksualnego jest wydzielana u obu płci, co ma wpływ na osiąganie orgazmu;
- ma wpływ na erekcję u mężczyzn.
WŁAŚCIWOŚCI OKSYTOCYNY
Poza tym, że oksytocyna odgrywa znaczącą rolę w prawidłowym działaniu układu płciowego człowieka i bierze udział w jego rozrodzie, ma również inne właściwości.
Zauważalne są takie działania jak:
- właściwości relaksujące;
- wpływ na rozwój więzi z innymi ludźmi (szczególnie matki z nowo narodzonym dzieckiem, ale także u zakochanych w początkowych etapach związku);
- zwiększanie empatii.
- działanie w tzw. osi stresu (przysadka mózgowa, podwzgórze, nadnercza) poprzez redukowanie poziomu stresu oraz lęku (dzięki zmniejszaniu ilości kortyzolu, który jest produkowany w sytuacjach stresowych).
ZASTOSOWANIE OKSYTOCYNY W MEDYCYNIE
Oksytocyna jest przede wszystkim wykorzystywana jako lek w ginekologii oraz położnictwie, ale ma także znaczenie podczas leczenia schorzeń związanych z zaburzeniami funkcjonowania psychicznego. Także ma zastosowanie w leczeniu niektórych dysfunkcji układu pokarmowego.
Zastosowanie oksytocyny w ginekologii i położnictwie
U pacjentek ginekologiczno-położniczych oksytocyna jest podawana przede wszystkim w takich sytuacjach jak:
- brak skurczów porodowych w terminie (w celu stymulacji porodu), zwłaszcza jeżeli został przekroczony 42 tydzień ciąży;
- konieczność wcześniejszego ukończenia ciąży, które jest wskazane dla matki i/lub płodu z powodu wystąpienia czynników patologicznych (np. stan przedrzucawkowy, przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego lub też choroba hemolityczna płodu);
- komplikacje pojawiające się podczas porodu takie jak atonia (zanik lub zmniejszenie kurczliwości mięśni gładkich) macicy lub nadmierne przedłużenie porodu;
- kontrole krwawień poporodowych;
- stany po poronieniu w celu zmniejszenia krwawienia;
- diagnostyk tzw. testem oksytocynowym (OCT), polegającym na obserwacji reakcji dziecka na skurcze podczas badania KTG.
Zastosowanie oksytocyny w psychiatrii
Oksytocyna ze względu na jej właściwości redukujące lęk oraz poziom stresu, może być stosowana podczas leczenia różnego rodzaju fobii (np. społecznej). Ponadto – ze względu na wpływanie na zdolność tworzenia więzi międzyludzkich – może być w przyszłości stosowana u dzieci autystycznych. Podczas wstępnych badań zostało bowiem ustalone, że w przypadku tego schorzenia może występować wrodzona nieprawidłowość w receptorach odpowiedzialnych za wychwyt oksytocyny.
Zastosowania oksytocyny w gastroenterologii
W gastroenterologii oksytocyna może mieć pozytywne działanie na układ pokarmowy. Przede wszystkim ze względu na zwiększanie wydzielanie prostaglandyn w jelitach może mieć działanie ochronne na ściany przewodu pokarmowego (możliwe stosowanie w przyszłości u pacjentów zagrożonych uszkodzeniem jelit, np. podczas radioterapii czy w zespole jelita drażliwego). Być może w przyszłości będzie to rozwiązanie wielu aktualnie istniejących problemów związanych z uszkodzeniami w układzie pokarmowym.
