Gubienie moczu (nietrzymanie moczu) to mimowolny wyciek moczu, który nie jest sterowany przez świadomość danej osoby. Patologia jest szeroko rozpowszechniona na całym świecie. Dane dotyczące częstości występowania gubienia moczu są kontrowersyjne, ponieważ tylko niewielki odsetek ludzi cierpiących na różne formy nietrzymania moczu zgłasza się do lekarza w celu wyeliminowania problemu.
Uśrednione dane wskazują, że około 20% populacji całego świata cierpi na jakąś formę gubienia moczu. Wraz z wiekiem zwiększa się częstość występowania tej dolegliwości zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. W grupie osób poniżej czterdziestu lat nietrzymanie moczu występuje częściej u kobiet. W starszej grupie wiekowej odsetek mężczyzn wzrasta ze względu na związane z wiekiem zmiany w gruczole krokowym.
Gubienie moczu pogarsza, jakość życia chorych, co prowadzi do rozwoju psychoemocjonalnych zaburzeń, zawodowych, społecznych, rodzinnych. Nietrzymanie moczu nie jest chorobą niezależną, ale jedynie manifestacją patologicznych procesów o różnej genezie. Podejście do leczenia tej przypadłości powinno być ustalone z uwzględnieniem choroby podstawowej.
Gubienie moczu – przyczyny
Najczęściej występujące przyczyny gubienia moczu to:
- Wielokrotne lub skomplikowane porody
- Otyłość
- Przewlekłe choroby zapalne narządów miednicy
- Chirurgia miednicy
- Zapalenie pęcherza
- Choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane
- Stan zapalny prostaty, nowotwory gruczołu krokowego
- Leki moczopędne
- Podnoszenie ciężarów.
Niektóre inne sporty mogą zmienić normalne położenie anatomiczne narządów miednicy i wpływać na próg wrażliwości receptorów nerwowych. Konsekwencją zmian w drogach moczowych, pęcherzu, więzadłach i powięzi dna miednicy jest gubienie moczu.
Gubienie moczu – objawy (czynniki)
Mocz wytwarzany jest przez nerki, wchodzi do pęcherza, gromadzi się i rozciąga ściany. Zwieracz (mięsień, który wydala mocz) podczas napełniania pęcherza jest w stanie relaksacji. Przy pewnym ciśnieniu, receptory w ściance pęcherza są wzbudzane. Istnieje potrzeba oddania moczu. Oddawanie moczu występuje, gdy ciśnienie w zwieraczu przewyższa ciśnienie w cewce moczowej. Zwykle osoba może kontrolować oddawanie moczu przez wysiłek i rozluźnienie zwieracza i mięśni dna miednicy.
Wysiłkowe gubienie moczu występuje, gdy schorzeniu towarzyszy wzrost ciśnienia w jamie brzusznej:
- Intensywna aktywność fizyczna,
- Kaszel,
- Śmiech.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu występuje z powodu osłabienia dna miednicy ze zmniejszoną zawartością kolagenu w więzadłach miednicy. Obniżenie poziomu kolagenu jest wrodzone, ale często rozwija się z brakiem estrogenu w okresie menopauzy i po menopauzie.
Wysiłkowe gubienie moczu często rozwija się u kobiet, które palą. Palenie prowadzi do obniżenia poziomu witaminy C w organizmie. Ponieważ obniżenie poziomu witaminy C wpływa na wytrzymałość struktur kolagenowych, niektórzy badacze uważają, że przyczyną nietrzymania moczu u kobiet, które palą, jest również niedobór kolagenu.
Jedną z przyczyn wysiłkowego gubienia moczu jest nadmierna ruchliwość szyi pęcherza lub uszkodzenie zwieracza pęcherza moczowego. W tych warunkach szyja jest rozciągnięta lub przemieszczona. Zwieracza nie można całkowicie zredukować. Brak wystarczającej odporności na zwiększone ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej powoduje nietrzymanie moczu.
Naglące gubienie moczu
Gubienie moczu, pojawia się, gdy występuje nagląca potrzeba oddania moczu. Dana osoba odczuwa natychmiastową potrzebę oddania moczu i nie może tego odroczyć nawet na bardzo krótki czas. Napięcie zwieracza w fazie wypełniania (nadaktywność pęcherza) jest normą u dzieci w wieku poniżej 2-3 lat. Jednak u około 10-15% osób nadaktywność pęcherza utrzymuje się przez całe życie. Gubienie moczu pojawia się, gdy ciśnienie w pęcherzu przekracza ciśnienie w cewce moczowej.
W niektórych przypadkach, nadaktywność pęcherza rozwija się podczas procesów patologicznych ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Ponieważ czynnikiem wyzwalającym nietrzymania moczu może być działanie bodźców zewnętrznych ( spożywanie napojów alkoholowych, szum przepływającej wody).
Mieszane gubienie moczu
W przypadku mieszanej przyczyny gubienia moczu występuje połączenie objawów nagłego i wysiłkowego nietrzymania moczu. Paradoksalne nietrzymanie moczu z przepełnienia pęcherza rozwija się u starszych pacjentów z chorobami narządów moczowych (najbardziej – gruczolaka prostaty, rzadko – zwężeń cewki moczowej i raka prostaty). W niektórych przypadkach mieszane gubienie moczu rozwija się pod wpływem czynników zewnętrznych ostre zapalenie pęcherza moczowego u osób starszych, silne zatrucia alkoholowego, zaparcia i znika po usunięciu tych czynników.
Gubienie moczu – diagnostyka
Rozpoznanie rozpoczyna się od ustalenia przyczyn i ciężkości gubienia moczu. Pacjent wypełnia dziennik moczu, który odzwierciedla objętość i częstotliwość oddawania moczu. W przypadku gubienia moczu u kobiet konieczna jest konsultacja diagnostyczna z badaniem ginekologicznym, podczas której diagnozowana jest obniżona macica i pochwa, co ma ogromne znaczenie diagnostyczne. Przeprowadzany jest test kaszlu (z wyraźnym obniżeniem macicy i przedniej ściany pochwy, test jest czasami ujemny, w którym to przypadku zakłada się możliwą ukrytą postać nietrzymania moczu).
Stan anatomiczny dna miednicy, funkcje akumulacyjne i ewakuacyjne pęcherza moczowego są badane za pomocą ultradźwięków pęcherza moczowego lub cewki moczowej. Przeprowadza się test laboratoryjny moczu.
Gubienie moczu – leczenie
W obecnych czasach gubienie moczu jest na początku niwelowane poprzez leczenie zachowawcze (leczenie farmakologiczne i nielekowe. Wskazaniem do chirurgicznego leczenia gubienia moczu jest niewydolność lub niewystarczający efekt leczenia zachowawczego.
Nielekowa terapia gubienia moczu
Wszyscy pacjenci z nietrzymaniem moczu wykonują trening pęcherza. Pacjentom zaleca się wykonywanie ćwiczeń na mięśnie miednicy. Istnieją ogólne działania (normalizacja aktywności fizycznej, dieta, przyczyniająca się do utraty wagi).
Trening pęcherza wykonuje się w celu stopniowego zwiększania odstępu czasu pomiędzy oddawaniem moczu. Indywidualny plan oddawania moczu przygotowywany jest dla konkretnego pacjenta. Najpierw ustalana jest minimalna przerwa między oddawaniem moczu. Co 2-3 tygodnie ten odstęp zwiększa się o 30 minut, aż osiągnie 3-3,5 godziny.
Z reguły trening pęcherza odbywa się jednocześnie z kuracją lekową. Leczenie trwa około trzech miesięcy. Po tym czasie pacjent zwykle rozwija nowy stereotyp oddawania moczu. Po skutecznym leczeniu, anulowanie leków nie powinno powodować więcej oddawania moczu lub prowadzić do gubienia moczu.
Leczenie farmakologiczne gubienia moczu
Leki są stosowane w leczeniu wszystkich postaci nietrzymania moczu. Największy wpływ terapii lekowej obserwuje się u pacjentów z naglącym gubieniem moczu. Leki są przepisywane w celu zwiększenia pojemności funkcjonalnej pęcherza i zmniejszenia jego aktywności skurczowej.
Leki w leczeniu naglącego nietrzymania moczu to leki przeciwskurczowe i przeciwdepresyjne. Jednym z najskuteczniejszych leków stosowanych w leczeniu nietrzymania moczu jest oksybutynę. Lek przerywa nieregularne impulsy drażniące od strony ośrodkowego układu nerwowego i rozluźnia zwieracz. Czas trwania leczenia z reguły nie przekracza 3 miesięcy. Efekt terapii zwykle utrzymuje się przez kilka miesięcy, czasem dłużej.
Chirurgiczne leczenie gubienia moczu
Taktyki operacyjne są określane w zależności od postaci choroby i wyników wcześniejszego leczenia zachowawczego. Operacja jest częściej wymagana u pacjentów z wysiłkowym i przepełniającym gubieniem moczu, rzadziej u pacjentów cierpiących na naglące nietrzymanie moczu.
Istnieje kilka metod inwazyjnych w leczeniu gubienia moczu. Pacjentowi wstrzykuje się kolagen, pastę teflonową itp. Technika ta jest stosowana do wysiłkowego nietrzymania moczu u kobiet, jeśli nie ma neurogennych zaburzeń oddawania moczu (pęcherz neurogenny). Leczenie nie jest wskazane, jeśli pęcherz i ściany pochwy są znacząco obniżone.
Podczas chirurgicznego leczenia nietrzymania moczu stosowane są operacje pętlowe. Materiały syntetyczne, klapa z przedniej ściany pochwy, mięśniowa aponeurotyczna lub płatkowa skóra są używane do tworzenia swobodnej pętli. Największą wydajność (90-96%) osiąga się przy użyciu materiałów syntetycznych.
