Niedobór żelaza to dolegliwość, która skutkuje niedostateczną ilością krwinek czerwonych, co często doprowadza do anemii. Żelazo jest elementem hemoglobiny i pełni ważną rolę w prawidłowym procesie krwiotwórczym.
Żelazo – dlaczego jest potrzebne ?
Żelazo to mikroelement, który jest niezbędny do wytwarzania hemoglobiny – białka w krwinkach czerwonych. Zbyt mała jej ilość może prowadzić do niedokrwistości. Zadaniem hemoglobiny jest transport tlenu do wszystkich komórek organizmu. W przypadku niedostatku tlenu w tkankach, nie będą one mogły funkcjonować prawidłowo i efektywnie pracować, ponieważ żelazo pomaga im przechowywać i wykorzystywać go.
Ponadto żelazo odgrywa istotną rolę w przemianach metabolicznych, gdyż jest składnikiem wielu enzymów i białek. W przypadku braku wystarczającej ilości w enzymach, pojawiają się problemy, między innymi z trawieniem pokarmów.
Niedobór żelaza – objawy
Zdarza się, że nie występują żadne skutki niedoboru żelaza lub objawiają się jedynie ciągłym zmęczeniem. Ale najczęściej niedobór tego pierwiastka prowadzi do niedokrwistości, czyli anemii. Oto kilka najbardziej charakterystycznych objawów:
Uczucie zmęczenia
Jest najczęstszym objawem, który pojawia się, ponieważ tkanki mają niewystarczająca ilość tlenu dostarczanego przez hemoglobinę, a tym samym organizm nie ma siły i energii. Dodatkowo serce zaczyna wykonywać większą pracę, aby przetransportować więcej krwi bogatej w tlen. Zmęczenie przychodzi bez wyraźnego powodu i towarzyszy mu brak koncentracji, osłabienie i niska wydajność.
Blada cera i problemy skórne
Jeśli pojawia się niedobór żelaza, skóra twarzy zaczyna przybierać niezdrowy wygląd. Jest blada i zszarzała. Brakuje jej zdrowego, różowego odcienia, ponieważ krew jest mniej czerwona, a to właśnie hemoglobina w krwinkach czerwonych nadaje skórze czerwony kolor.
Bladość może pojawić się na całym ciele, ale równie dobrze może wystąpić jedynie na obszarze twarzy. Pojawiają się sińce pod oczami, usta tracą swój naturalny żywy odcień, a w kącikach pojawiają się zajady, paznokcie stają się łamliwe, podobnie jak włosy, które zaczynają wypadać i rozdwajać się. Zdarza się także, że występuje obrzęk i stan zapalny języka oraz ust.
Osłabienie układu odpornościowego
Częste infekcje, bóle głowy, zawroty głowy, krwawienie z nosa, a przede wszystkim zadyszka i duszność zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego, nawet takiego w lekkiej formie. Powodem jest niski poziom tlenu we krwi, a więc mięśnie nie mają wystarczającej energii, aby wykonywać proste czynności, jak np. chodzenie. Organizm próbując uzyskać więcej tlenu, dostaje zadyszki. Dzieje się tak podczas wykonywania ćwiczeń, ale także przy okazji codziennych czynności – spacery, wchodzenie po schodach. Trudnościom w oddychaniu, często towarzyszą palpitację serca.
Niedobór żelaza – przyczyny
- nieodpowiednia dieta – warto zadbać o produkty bogate w żelazo, są nimi np. mięso wołowe, orzechy, pietruszka, płatki kukurydziane. Często osoby będące na diecie wegetariańskiej mają problem z niedoborem żelaza, ponieważ jest ono lepiej przyswajalne w produktach pochodzenia zwierzęcego;
- utrata krwi – równa się to z utratą żelaza, a więc bardziej narażone na jego niedobór są kobiety o obfitych miesiączkach, trwających kilka dni. Przyczyną anemii jest także krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego lub krwawienie w wyniku urazu. Uważać powinny również osoby, które często, dobrowolnie oddają krew;
- większe zapotrzebowanie – głównie kobiety w ciąże mają zwiększone zapotrzebowanie na żelazo oraz dzieci w okresie dorastania. W takich przypadkach, poza prawidłową dietą, zaleca się suplementację żelaza.
- nieprawidłowe wchłanianie – występuje w momencie uszkodzenia jelita cienkiego lub przy stosowaniu nieodpowiedniej diety, np. niskobiałkowej.
Niedobór żelaza – diagnoza i leczenie
Anemię stwierdzić można po wykonaniu badania krwi. Sprawdza ono prawidłową ilość czerwonych krwinek. Badanie najlepiej wykonywać rano, przed śniadaniem. Jeśli niedokrwistość zostanie potwierdzona, lekarz przepisuje tabletki z żelazem. Warto zażywać je sokiem pomarańczowym lub witaminą C, ponieważ żelazo lepiej wchłania się w środowisku kwaśnym. Całkowity proces leczenia anemii, może trwać nawet kilka miesięcy i wymaga wykonywania badań kontrolnych.
Zapobieganie niedokrwistości
Aby zapobiegać anemii, dobrze jest wprowadzić do swojej diety produkty bogate w żelazo:
- mięso i ryby
- produkty pełnoziarniste
- warzywa i owoce
- produkty mleczne
- jajka
- orzechy
- nasiona roślin strączkowych
- suszone owoce
- produkty z witaminą C
- skorupiaki
- wątróbka
Warto ograniczyć spożywanie niektórych produktów, jak np. kawa i herbata. Oba te napoje zawierają związki hamujące wchłanianie żelaza. Dlatego nie należy ich pić do posiłku lub bezpośrednio po nim. Dobrze też odrzucić produkty instant i słodkie napoje gazowane. Na baczności powinny się mieć głównie osoby uprawiające dużo sportu, odchudzające się, kobiety o obfitych miesiączkach, kobiety w ciąży oraz dzieci. Trzeba pamiętać, że niedobór żelaza jest szkodliwy, ale również nadmiar tego pierwiastka może przynieść niepożądane skutki. Dobrze jest więc mądrze komponować swoją dietę, najlepiej w asyście dietetyka lub lekarza.
