Zapalenie wsierdzia jest poważną chorobą, w trakcie której rozwija się stan zapalny w obrębie błony wyścielającej jamy serca. Najczęściej dotyczy zastawek serca, jednak równie często może obejmować jego jamy czy nawet duże naczynia krwionośne oraz ciała obce znajdujące się w okolicy serca (np. rozrusznik).
Na zapalenie wsierdzia cierpi około 2-12 osób na 100 000, a częstość jego występowania zwiększa się wraz z wiekiem. Szczyt zachorowań przypada na przedział wiekowy od 50 do 70 roku życia, przy czym dwukrotnie częściej dotyczy mężczyzn.
Ciekawostką jest, że aż 15% przypadków rozwija się na skutek zakażenia szpitalnego, co często jest związane z inwazyjnymi procedurami.
Zapalenie wsierdzia – przyczyny
Przyczyną aż około 90% przypadków choroby są bakterie obecne w organizmie człowieka, takie jak paciorkowce, gronkowce czy bakterie gram ujemne. Do zakażenia krwi tymi bakteriami dochodzi wówczas, gdy ciągłość błon śluzowych zostaje naruszona (do czego dochodzi np. podczas zabiegów stomatologicznych). Aby doszło do inwazji bakterii musi dodatkowo dojść do uszkodzenia wsierdzia. Takim uszkodzeniem jest przerwanie ciągłości śródbłonka oraz powstanie w tym miejscu skrzepliny.
Istnieje także wiele czynników ryzyka powstania choroby. Na zapalenie wsierdzia znacznie częściej narażone są osoby, które przebyły wcześniej chorobę reumatyczną. Do innych czynników ryzyka zalicza się:
- wstawione protezy zastawkowe serca
- wypadanie płatka zastawki mitralnej z jej niedomykalnością
- kardiomiopatia przerostowa
- choroba niedokrwienna serca
- podeszły wiek
- zmniejszona odporność
- nowotwory, w tym głównie białaczka
- przyjmowanie narkotyków drogą dożylną
Wykazano, że bakterie we krwi mogą pojawić się nawet podczas wykonywania czynności dnia codziennego, takich jak szczotkowanie czy nitkowanie zębów.
Objawy zapalenia wsierdzia
Początkowe objawy zapalenia wsierdzia związane są z toczącym się w organizmie stanem zapalnym i obejmują osłabienie, potliwość, podwyższenie temperatury ciała, bóle i zawroty głowy, bóle mięśni i stawów, bóle pleców i klatki piersiowej oraz brak apetytu.
Wraz z rozwojem choroby dochodzi do pojawiania się bardziej charakterystycznych symptomów, które są uzależnione od zajętej części serca. Jeśli stan zapalny toczy się w prawym przedsionku, prawej komorze i/lub pniu płucnym, pojawiają się objawy typowe dla zapalenia płuc:
- dolegliwości bólowe klatki piersiowej
- dreszcze i gorączka
- osłabienie
- duszność
- kaszel
- nocne poty
Natomiast jeśli choroba zajęła lewą część serca, charakterystyczne są objawy zaburzenia krążenia obwodowego w postaci zatorowości. Do tego typu objawów zalicza się:
- pojawianie się wybroczyn na skórze
- linijne wybroczyny pod paznokciami
- guzki Oslera (zgrubienia na palcach rąk i nóg powodujące ból)
- objawy niewydolności lewokomorowej: duszność, łatwiejsza męczliwość
Niezależnie od tego, która część serca została zajęta chorobą, podczas badania osłuchowego wykrywane są charakterystyczne szmery w sercu.
Dodatkowo w przebiegu choroby może dojść do rozwoju stanu zapalnego w dowolnej części organizmu. Przykładowo, jeśli będzie on dotyczył ośrodkowego układu nerwowego, może dojść do zaburzeń neurologicznych, z kolei zajęcie tętnic nerkowych będzie skutkowało niewydolnością tych organów oraz bólem w okolicy lędźwiowej.
W wyniku zapalenia wsierdzia może dojść do groźnych powikłań, takich jak uszkodzenie struktur serca, zatory obwodowe, ropnie, zawały oraz stany zapalne innych, odległych narządów ciała. Warto pamiętać, że w wyniku zapalenia wsierdzia niekiedy rozwija się sepsa.
Wszystkie wymienione wyżej objawy mogą wystąpić bardzo szybko, nawet w ciągu kilku dni, mogą jednak występować także przewlekle.
Zapalenie wsierdzia – diagnostyka
Pierwszym i podstawowym badaniem umożliwiającym zdiagnozowanie zapalenia wsierdzia jest posiew krwi. Jego celem jest wykrycie w organizmie obecności bakterii. W następnej kolejności wykonuje się echokardiografię, na podstawie której dokonuje się oceny budowy zastawek serca. Na końcu wykonuje się zwykle elektrokardiografię. To badanie umożliwia wykrycie zmian, które są efektem zapalenia wsierdzia (np. zmiany niedokrwienne).
Do nieprawidłowości w morfologii krwi zalicza się zwiększenie OB, leukocytozę z przewagą neutrofilów, niedokrwistość, zwiększenie stężenia CRP oraz zwiększone miano RF. Badanie moczu często wykazuje białkomocz lub krwiomocz.
Zapalenie wsierdzia – leczenie
Jak w przypadku każdego zakażenia bakteryjnego – do leczenia zapalenia wsierdzia stosuje się antybiotykoterapię. Leczenie takie zwykle trwa około 4-6 tygodni i przeprowadzane jest w szpitalu pod stałym nadzorem wykwalifikowanego personelu medycznego.
Poważniejsze przypadki wymagają interwencji chirurgicznej, której celem jest zwykle naprawa zastawek, wszczepienie protez zastawkowych lub usunięcie tkanek zmienionych zapalnie.
Każdy pacjent powinien być stale obserwowany. Monitoruje się u niego temperaturę ciała (normalizuje się zwykle po 5-10 dniach, jeśli po upływie tego czasu chory dalej ma podwyższoną temperaturę ciała wskazuje to na powikłania), poziom leukocytów i CRP, poziom kreatyniny w surowicy oraz liczbę erytrocytów.
