Perz właściwy to charakterystyczna trawa z kłączem członowatym oraz pędami płodnymi i bezpłodnymi. Część nadziemna perzu nieco przypomina młode żyto, wydaje cienkie, luźne kłosy, w których po dojrzeniu znajdują się ziarna podobne do ziaren zbóż, brązowawe. Liście są równowąskie a ich pochwa obejmuje źdźbło.
Trawę tę znają zwłaszcza rolnicy, ogrodnicy i działkowcy, i to z najgorszej strony, jest ona bowiem uprzykrzonym chwastem, niezwykle trudnym do wytępienia. Kwiaty perzu właściwego zebrane są w luźne kłosy, owocem zaś jest ziarniak.
Perz właściwy – zastosowanie
Kłącza perzu właściwego zawierają bardzo cenne substancje, których właściwości lecznicze znane były już w średniowieczu.
Aby zdobyć surowiec zielarski, trzeba kłącza wykopać w marcu lub wczesną jesienią. Najlepiej to zrobić widłami szeroko zębnymi. Z wykopanych kłączy trzeba wybrać możliwie grube. Następnie płucze się je dokładnie wodą i suszy. Dobrze wysuszone kłącza powinny mieć barwę słomy. Otrzymane zioła mają przyjemny zapach i słodkawy smak. Surowiec przechowywać należy w woreczkach z luźnej tkaniny, koniecznie w suchym i przewiewnym miejscu, ponieważ w wilgotnym czernieje i pleśnieje.
W kłączach perzu zwyczajnego znajdują się miedzy innymi liczne saponiny, cukry, glikozyd fenolowy, śluzy, węglowodór, agropyren i inne substancje czynne.
Kłącza perzu zbierać należy jesienią lub wczesną wiosną np. przy okazji prac polowych. Należy go szczególnie starannie opłukać w kilku wodach i rozłożyć cienką warstwą, aby wysechł. Perz możemy suszyć nawet w miejscach nasłonecznionych, przewiewnych lub w suszarniach.
Przechowywać należy w płóciennych woreczkach w suchych pomieszczeniach.
Perz właściwy – właściwości lecznicze
Perz właściwy jest ziołem posiadającym właściwości moczopędne oraz łagodzące, uśmierzające ból. Dlatego kłącze perzu pobudza wydzielanie moczu i ułatwia wydalanie z organizmu toksycznych produktów przemiany materii, a głównie mocznika. Jest ziołem najczęściej używanym na problemy związane z infekcjami przewodu moczowego, np. zapalenie pęcherza czy zapalenie cewki moczowej. Perz właściwy zarówno chroni kanaliki moczowe przeciwko wszelkim infekcjom i czynnikom drażniącym, jak również powoduje zwiększanie wydzielania moczu, co ułatwia pozbycie się toksycznych produktów przemiany materii z organizmu.
Łatwo przyswajalna krzemionka przeciwdziała procesom starzenia się tkanki łącznej skóry, chrząstek stawowych, naczyń i starzenia się w ogóle. Zapobiega nadmiernej łamliwości i przepuszczalności naczyń. Ziele perzu właściwego może być używane, zwykle w połączeniu z innymi ziołami, w leczeniu kamieni nerkowych, redukując podrażnienia oraz okaleczenia przez nie wywołane. Perz właściwy jest również uważany za środek pomagający w rozpuszczaniu kamieni nerkowych, i w każdym przypadku może pomóc w zabezpieczeniu ich dalszemu powiększaniu się.
Kłącza perzu przynoszą poprawę przy miażdżycy i w chorobach stawów i kości, w gośćcu, a także w przypadku trądziku młodzieńczego. Znoszą niekorzystny wpływ długotrwałej antybiotykoterapii na przewód pokarmowy. Perz jest uważany za ziele przeciwcukrzycowe. Picie wywaru sporządzonego z perzu właściwego przez okres kilku miesięcy może przynieść pożytek pacjentom cierpiącym na zapalenie gruczołu krokowego, jak również tym z powiększonym gruczołem krokowym.
Sok sporządzony z korzeni perzu właściwego był stosowany w leczeniu żółtaczki oraz innych dolegliwości związanych z wątrobą. Główny składnik tego zioła – inozyt – działa korzystnie na pracę wątroby, zapobiega jej stłuszczeniu. Inozyt powoduje redukowanie poziomu cholesterolu oraz tłuszczów we krwi, i dlatego mówi się o przeciwmiażdżycowych właściwościach tego zioła.
Działanie wyciągów z kłącza perzu właściwego rośliny w lecznictwie ludowym nosiło nazwę „czyszczącego krew”. Wszystkie wymienione w perzu składniki decydują o tym, że stosuje się kłącze jako środek moczopędny w nieżycie nerek i związanym z tym skąpym wydalaniem moczu. Surowiec działa też korzystnie w obrzękach, kamicy moczanowej oraz obniża ciśnienie krwi – na zasadzie zmniejszenia objętości płynów ustrojowych, wskutek zwiększonej diurezy.
Perz właściwy – sposób użycia
W niemieckiej medycynie ludowej podgrzane nasiona perzu właściwego są stosowane jako okłady na brzuch w celu złagodzenia wrzodów trawiennych. Herbata sporządzona z tego pożytecznego zioła jest również świetnym sposobem na przyniesienie ulgi w przypadku trądziku młodzieńczego. Krzemionka znajdująca się w perzu właściwym jest świetnie przyswajalna przez nasz organizm. Dzięki temu procesowi zapobiega ona starzeniu się tkanki łącznej skóry, naczyń i chrząstek stawowych.
Perz właściwy – odwar
Przepis; należy 2–3 łyżeczki rozdrobnionego korzenia, zalać 2 szklankami ciepłej wody, ogrzać do wrzenia i gotować powoli pod przykryciem przez około 3 minuty. Po odstawieniu na 15 minut do naciągnięcia, odcedza się go i pije po 1/3–1/2 szklanki 2–3 razy dziennie. Sok uzyskuje się przez utarcie świeżego korzenia, uprzednio starannie umytego ciepłą wodą. Wyciska się go przez płótno i pije 3 razy dziennie po 1 łyżeczce po jedzeniu.
Sok można również wyciskać ze świeżego, zmielonego ziela i pić 3 razy dziennie po jedzeniu, w ilości 20–30 kropli na kieliszek wody.
Kłącza perzu, obecne w ziołowej fitolizynie działają moczopędnie. Bardzo przydatne w walce z kamicą nerkową. Fitolizyna ułatwia wydalanie piasku z nerek.