Dentofobia (inaczej odontofobia) należy do grupy fobii medycznych. Polega na silnym lęku przed wizytą w gabinecie stomatologicznym oraz wszelkimi działaniami profilaktycznymi czy leczniczymi w obrębie jamy ustnej. To problem, który jest uciążliwy dla samego pacjenta, ale również lekarza.
DENTOFOBIA – EPIDEMIOLOGIA
Statystyki podają, że nawet 15 % osób z dentofobią ma tak nasilony lęk, że uniemożliwia on zupełnie wizytę w gabinecie stomatologicznym. Badania przeprowadzone przez Zespół Poradni Specjalistycznych Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku wskazują, że prawie 33 % unika chodzenia nawet na wizytę kontrolną.
Dentofobia w większości przypadków obejmuje kobiety bardziej niż mężczyzn, jednak paradoksalnie to panie częściej przełamują obawę i idą na konsultację ze specjalistą.
GŁÓWNE OBJAWY DENTOFOBII
Dentofobia powoduje poważne dolegliwości u pacjenta, który ma iść na wizytę stomatologiczną. Sama myśl o nadchodzącym terminie może powodować zaburzenia ze strony układu pokarmowego (np. nudności i wymioty, biegunkę, nieswoiste bóle brzucha, niestrawność). Problemy te są niezwiązane z realnymi zaburzeniami pokarmowymi. Ponadto mogą pojawiać się problemy ze snem (np. bezsenność czy koszmary senne).
Dodatkowo lęk przed stomatologiem może być wzmocniony przez objawy swoiste dla fobii, czyli na przykład: drżenie mięśni, zwiększona potliwość, wahania ciśnienia tętniczego (nagłe wzrosty i spadki), przyspieszone bicie serca, zaburzenia oddychania (np. uczucie duszenia się, trudności w łapaniu powietrza), zawroty głowy, uderzenia gorąca lub zimna, cierpnięcie lub drętwienie kończyn. W skrajnych sytuacji może dojść nawet do histerii lub zachowań agresywnych związanych z wizytą u specjalisty.
DENTOFOBIA – PRZYCZYNY CHOROBY
Trudno wskazać jeden kluczowy moment, jaki powoduje pojawienia się fobii przed dentystą. Przyczyny dentofobii bardzo często są upatrywane w dzieciństwie. Rodzice przed pierwszą wizytą często starają się uspokoić dziecko, budując w nim przekonanie, że stomatolog jest kimś strasznym. Ponadto część z nich straszy dzieci dentystą jak potworem, kiedy pociecha unika mycia zębów lub domaga się zbyt dużej ilości słodyczy. Stworzony już u dziecka mechanizm strachu nasila się w przyszłości. W dorosłości może być naprawdę poważnym problemem.
Często również przyczyną dentofobii może być brak odpowiedniego przygotowania dziecka do pierwszej wizyty. Wiele gabinetów stomatologicznych oferuje tzw. wizytę adaptacyjną. W czasie tego spotkania pociecha poznaje lekarza, fotel dentystyczny oraz – przez zabawę – podstawowe akcesoria. Brak tego kroku sprawia, że często pierwsze spotkanie odbywa się w celach leczniczych, zamiast kontrolnych czy profilaktycznych.
Ponadto dziecko jest bardzo dobrym obserwatorem i słuchaczem. Jeżeli często słyszy nieprzyjemne historie o wizycie u dentysty opowiadane przez dorosłych lub widzi lęk rodzica przed pójściem do stomatologa, może przejąć negatywne emocje. W późniejszym wieku dentofobia bywa najczęściej wywołana własnymi doświadczeniami, np. trafieniem na specjalistę, który odmawia znieczulenia i sprawia ból lub trudnościami, jakie pojawiają się w czasie leczenia.
DENTOFOBIA – SPOSOBY POSTĘPOWANIA Z PACJENTEM
W przypadku pacjenta z dentofobią należy wykazać się szczególną wrażliwością i cierpliwością. Zadania do wykonania ma zarówno sam pacjent, jak i lekarz stomatolog prowadzący leczenie. Gdy występuje mocno nasilona fobia konieczna może psychoterapia, nauka technik relaksacyjnych, wizualizacje. W nasilonych przypadkach wskazana jest wizyta u specjalisty (psychiatry) i wdrożenie odpowiednich leków obniżających lęk.
W gabinecie dentystycznym lekarz natomiast może stosować następujące działania:
- szczere powiedzenie na temat podejmowanych przez stomatologa procedur oraz informacja kiedy może być odczuwany ból;
- szczegółowe informowanie o przebiegu wizyty, uprzedzanie pacjenta przed kolejną czynnością, dopytywanie czy jest w porządku;
- można ustalić system znaków, którymi pacjent będzie pokazywał czy czuje się w tej sytuacji komfortowo oraz informował lekarza o wszelkich niedogodnościach;
- cierpliwe, spokojne działania, bez gwałtownych ruchów, duża życzliwość wobec pacjenta;
- stopniowanie doznań, np. podczas pierwszej wizyty sukcesem jest, gdy pacjent wejdzie do gabinetu i usiądzie na fotelu, kolejne to krok dalej z akceptacją osoby leczonej czy kontrolowanej; tego rodzaju działania są podobne do tych, jakie powinno się stosować wobec dzieci, jednak kluczowa jest tu również rozmowa i opowiadanie na każde pytanie czy wątpliwość;
- stosowanie znieczulenia właściwie dobranego do pacjenta w celu minimalizowania bólu.
Jedną z metod, jaką stosuje się zarówno u dzieci, jak i dorosłych osób z dentofobią jest sedacja wziewna podtlenkiem azotu. Powoduje stan odprężenia, delikatnego oszołomienia (o pozytywnym zabarwieniu), lekkiego oderwania od rzeczywistości (jednocześnie zachowane są świadomość oraz wszelkie odruchy).
Do głównych wskazań do stosowania sedacji należą szczególnie:
- silny lęk przed iniekcjami, przedmiotami w jamie ustnej czy długotrwałym pozostawaniu w jednej pozycji;
- niekontrolowany, mocno nasilony odruch wymiotny;
- nadpobudliwość psychoruchowa oraz nerwowa;
- długotrwałe oraz nieprzyjemne w odczuciu (nawet jeśli bezbolesne) zabiegi;
- przewlekłe choroby takie jak: astma, padaczka, choroby serca, nadciśnienie tętnicze lub hemofilia.
