Cukrzyca to grupa wielu schorzeń metabolicznych, które charakteryzują się stałą hiperglikemią (zbyt wysokim poziomem glukozy we kwi). Hiperglikemia spowodowana może być nieprawidłowym wydzielaniem lub działaniem insuliny. Jakie są rodzaje, przyczyny powstania i objawy cukrzycy oraz jakie są sposoby jej leczenia?
Cukrzyca – przyczyny powstania i rodzaje
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wyróżnia się 4 typy cukrzycy.
1. Cukrzyca typu 1 (cukrzyca insulinozależna)
Przyczyny: zniszczenie lub uszkodzenie komórek beta trzustki (komórek wydzielających insulinę) na skutek procesów autoimmunologicznych (cukrzyca typu 1A autoimmunologiczna) lub innych niezidentyfikowanych procesów (cukrzyca typu 1B idiopatyczna)
Charakterystyka: prowadzi do bezwzględnego braku insuliny, nieleczona może być śmiertelna
2. Cukrzyca typu 2
Przyczyny: oporność komórek na insulinę ze względnym niedoborem insuliny
Charakterystyka: stanowi 90% przypadków zachorowań na cukrzycę
3. Cukrzyca o innej przyczynie powstania:
- defekty genetyczne (działania insuliny na komórki, działania czynności komórek beta trzustki)
- choroby trzustki
- zaburzenia pracy gruczołów dokrewnych
- cukrzyca spowodowana przez leki lub substancje chemiczne
4. Cukrzyca ciążowa
Stan hiperglikemii pojawiający się u zdrowych wcześniej kobiet w ciąży.
Objawy cukrzycy, czyli co powinno skłonić do wykonania badań?
Zaburzenia metaboliczne spowodowane hiperglikemią wywołują liczne zmiany w organizmie. Do objawów, które wskazują na możliwość wystąpienia cukrzycy, należą:
- wielomocz (zbyt częste oddawanie moczu)
- wzmożone pragnienie
- samoistna, znaczna utrata masy ciała
- zwiększona senność, osłabienie
- zmiany skórne (ropne) i stany zapalne narządów płciowo-moczowych
Występowanie powyższych objawów powinno skłonić do wykonania podstawowych badań, które zmierzą poziom glukozy we krwi.
Jak interpretować wyniki badań?
PRAWIDŁOWE STĘŻENIE GLUKOZY:
70-99 mg/dl – prawidłowe stężenie glukozy we krwi na czczo
STAN PRZEDCUKRZYCOWY:
100-125 mg/dl – nieprawidłowe stężenie glukozy we krwi na czczo
140-199 mg/dl – nieprawidłowa tolerancja glukozy w 120 minucie testu obciążenia glukozą OGTT
CUKRZYCA:
…>200 mg/dl – glikemia przygodna
…> 126 mg/dl – glikemia na czczo, powtarzająca się dwukrotnie
…>200 mg/dl – glikemia w 120 minucie testu obciążenia glukozą OGTT
Powikłania
Przewlekła, nieleczona hiperglikemia prowadzi do uszkodzeń wielu narządów oraz zaburzeń z nimi związanych min.:
- nefropatia cukrzycowa (zaburzenia czynności nerek)
- retinopatia cukrzycowa (zaburzenia czynności wzroku)
- neuropatia cukrzycowa (zaburzenia czynności nerwów)
- angiopatia cukrzycowa (zaburzenia czynności naczyń krwionośnych)
- kwasica ketonowa
- kwasica mleczanowa
Leczenie cukrzycy
Celem leczenia cukrzycy jest działanie mające na celu uzyskania prawidłowych parametrów takich jak glikemia, lipidogram, ciśnienie tętnicze oraz masa ciała. Leczenie cukrzycy oprócz farmakoterapii lub (w przypadku cukrzycy typu 1) podawania określonych, stałych dawek insuliny wymaga zastosowania prawidłowej diety.
Zalecenia żywieniowe dla chorych na cukrzycę
WĘGLOWODANY
Należy unikać spożywania węglowodanów prostych oraz łatwo przyswajalnych. Węglowodany powinny stanowić 45- 50% wartości energii diety. Zalecane są produkty pełnoziarniste, warzywa i owoce. W planowaniu diety uwzględnić należy indeks glikemiczny (IG) produktów oraz stosować wymienniki węglowodanowe (WW).
Indeks glikemiczny to wskaźnik informujący o szybkości wzrostu poziomu glukozy we krwi po spożyciu danego produktu. Należy wybierać żywność o niskim indeksie glikemicznym, która korzystnie wpływa na stężenie glukozy we krwi.
Wymiennik węglowodanowy (WW) to ilość produktu wyrażona w gramach, która zawiera 10 gramów przyswajalnych węglowodanów. Wymienniki węglowodanowe pozwalają zastępować określone ilości produktów innymi artykułami. Aby ułatwić planowanie diety, stworzono specjalne tabele zawierające spis produktów o określonych ilościach wymienników węglowodanowych. Jeden wymiennik węglowodanowy to min. 80 g ziemniaków, 45 g gotowanego makaronu.
BIAŁKO
Zaleca się spożywanie biała w ilości odpowiadającej 15- 20% wartości energii diety. Stosunek białka roślinnego do zwierzęcego w diecie powinien wynosić 1:1.
TŁUSZCZE
Zalecenia w diecie cukrzycowej są takie same jak w zaleceniach dla populacji ogólnej. Zawartość cholesterolu w codziennej diecie nie powinna przekraczać 300 mg/dl. Należy zwiększyć spożycie niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych NNKT (oleje roślinne, ryby morskie) oraz ograniczyć podaż kwasów tłuszczowych o konfiguracji trans (fast food, margaryny stołowe, herbatniki, ciastka)
BŁONNIK POKARMOWY
Błonnik pokarmowy powinien być dostarczany w postaci pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz warzyw i owoców. Jego spożycie powinno wynosić 20-40 g/ dzień. Błonnik pokarmowy ograniczać może bowiem wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego.
INNE ZALECENIA
Należy zwiększyć poziom aktywności fizycznej, która dopasowana będzie do stanu zdrowia i możliwości fizycznych chorego. Należy zrezygnować ze spożywania alkoholu i palenia tytoniu.
Zalecenia żywieniowe oraz dotyczące zmiany stylu życia osób chorych na cukrzycę znaleźć można na stronie Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
