Androstendion to jeden z hormonów płciowych w organizmie ludzkim. Jest zaliczany do androgenów, czyli hormonów o sterydowej budowie, które mają działanie maskulinuzujące. Produkowany jest przede wszystkim w nadnerczach (stąd inna nazwa grupy tych hormonów – nadnerczowe). Występuje u obu płci, z tym, że wyższe wartości powinien osiągać u mężczyzn. Podwyższony poziom androstendionu u kobiet jest zjawiskiem niepożądanym.
ANDROSTENDION – CZYM JEST?
Androstendion jest wytwarzany przede wszystkim przez warstwę siatkową kory nadnerczy. Dodatkowo za jego produkcję odpowiadają jądra (u mężczyzn) oraz jajniki (u kobiet). Dzięki właściwemu stężeniu we krwi tego hormonu, odbywa się prawidłowy rozwój cech płciowych u obojga płci. Produkcję androstendionu pobudza hormon ACTH (kortykotropina).
Androstendion (obok testosteronu, dihydrotestosteronu – DEA oraz dehydroepiandrostendionu – DHEA) należy do hormonów odpowiedzialnych za rozwój drugorzędnych cech płciowych. Dzięki niemu prawidłowo tworzą się i rozwijają narządy płciowe oraz cechy takie jak obniżenie głosu (mutacja), owłosienie, męska budowa ciała. Odpowiada także za właściwy rozwój popędu seksualnego, jak również przebieg procesu produkcji komórek rozrodczych w jądrach (spermatogeneza).
DZIAŁANIE ANDROSTENDIONU W ORGANIZMIE
Androstendion w zasadzie wykazuje stosunkowo słabsze działanie w rozwoju biologicznym organizmu w porównaniu do innych androgenów (przede wszystkim testosteronu czy DHEA). Jednak to on odpowiada za właściwą produkcję silniejszych androgenów. Podobnie jak inne hormony płciowe, androstendion jest wydzielany w zmiennych ilościach w miarę upływu życia ludzkiego. Niewielka produkcja tego hormonu we wczesnych latach życia zmienia się w czasie tuż przed okresem pokwitania (dojrzewanie). U kobiet dodatkowo spadek poziomu androstendionu zauważalny jest przede wszystkim po okresie przekwitania, czyli menopauzie.
NORMY ANDROSTENDIONU
Stężenie androstendionu we krwi uznawane z wynik prawidłowy jest zmienne a normy zależą od płci oraz wieku pacjenta.
Za prawidłowe uznawane są następujące wartości:
- u dziewczynek prze ukończeniem 10 lat: 8 – 50 ng/dl;
- u dziewczynek między 10 a 17 rokiem życia: 8 – 240 ng/dl;
- u kobiet w wieku produkcyjnym (rozrodczym): 75 – 205 ng/dl;
- u kobiet po okresie przekwitania (menopauzy): poniżej10 ng/dl;
- u mężczyzn bez względu na wiek: 80 – 280 ng/dl.
WAHANIA HORMONALNE ANDROSTENDIONU, CZYLI WYNIKI POWYŻEJ I PONIŻEJ NORMY
Zwiększony poziom androstendionu może wskazywać na choroby, m.in. zespół policystycznych jajników (PCOS), choroby nowotworowe jąder lub jajników, nowotwory nadnerczy, czasem nawet prowadzi do choroby Cushinga. Poziom androstendionu przewyższający 1000 ng/dl (niezależnie od płci) to zwykle wyraźne wskazanie na występowanie czynnego hormonalnie nowotworu. Może być też cechą charakterystyczną świadczącą o wrodzonym przeroście nadnerczy. Jest to niezwykle rzadkie schorzenie, do którego powstania przyczyniają się mutacje genu. Wskutek tego następuje niedobór enzymu, który bierze czynny udział w syntezie hormonów kory nadnerczy.
W przypadku wyższego niż przewidują normy stężenia androstendionu we krwi mogą się pojawić następujące objawy hiperandrogenizacji u kobiet:
- wirylizacja (uwypuklenie cech męskich w budowie ciała);
- hirsutyzm zwiększenie charakterystycznego dla mężczyzn owłosienia u kobiet (m.in. zarost na twarzy, klatce piersiowej, plecach czy brzuchu);
- łysienia typu męskiego;
- zmniejszenie kobiecych organów jak piersi i macica;
- znaczące powiększenie łechtaczki;
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego (miesiączkowania);
- silny trądzik;
- zmiana budowy ciała na bardziej „męską”;
- nagły przyrost masy mięśniowej.
Natomiast znaczące obniżenie poziomu androstendionu we krwi jest często sprzężone z:
- anemią sierpowatą;
- niedoczynnością kory nadnerczy;
- zatrzymaniem czynności jajników.
ANDROSTENDION – WSKAZANIA DO PRZEPROWADZENIA BADAŃ HORMONALNYCH
Badanie poziomu stężenia androstendionu we krwi to rutynowa procedura wykonywana w przypadku diagnostyki chorób nadnerczy. Zalecane jest także kobietom, u których pojawiają się cechy wirylizacji czy hirsutyzmu. Są to bowiem zespoły objawów, które wskazują na wzrost poziomu męskich hormonów płciowych.
JAK PRZEBIEGA BADANIE POZIOMU ANDROSTENDIONU?
Badanie poziomu androstendionu we krwi, podobnie jak większość badań hormonalnych, nie wymaga wielu przygotowań. W tym przypadku nie ma nawet konieczności pozostawania na czczo. Warto natomiast zwrócić uwagę na porę dnia, w której się wykonuje diagnostykę. Poziom hormonu jest bowiem wyższe rano. U kobiet także wahania poziomu androstendionu są związane z cyklem miesięcznym. Wzrost poziomu hormonu następuje mniej więcej w połowie cyklu, w okolicach po owulacji. Najlepiej wykonać je więc tydzień przed lub po miesiączce. Dodatkowo wyższe wyniki uzyskiwane są podczas intensywnego wysiłku fizycznego, jak również w ciąży. W nocy poziom androstendionu jest najniższy.
Badanie poziomu androstendionu we krwi może zostać wykonane w większości laboratoriów analitycznych. Skierowanie od lekarza nie jest konieczne, można przeprowadzić je odpłatnie jako pojedyncze badanie lub (lepiej) w zestawie badań hormonalnych. Badanie polega na pobraniu próbki krwi z żyły ze zgięcia (dołu) łokciowego.
