Wazopresyna jest hormonem antydiuretycznym, który wytwarzany jest przez podwzgórze, uwalniany natomiast za pośrednictwem tylnego płata przysadki mózgowej. Główne jej zadanie to regulacja gospodarki wodnej organizmu człowieka. Jednakże hormon ten odpowiedzialny jest za zdecydowanie więcej zadań.
Wśród działań tych wymienić można między innymi doprowadzanie do obkurczania naczyń krwionośnych. Wykazuje ona również zdolność wpływania na sposób zachowania człowieka. Pożądany stan związany z poziomem wazopresyny w organizimie to taki, który jest dostosowany do jego potrzeb. Gdyż zarówno nadmiar jaki i niedobór tego hormonu może być przyczyną powstania wielu dolegliwości.
Wazopresyna – wydzielanie i działanie
Wytwarzanie określonego hormonu zależne jest od osmolalności osocza krwi, a ponadto płynu mózgowo-rdzeniowego oraz objętości krwi, która krąży w organizmie. Za kontrolę osmolalności odpowedzialne są osmoreceptory, znajdujące się w obszarze podwzgórza. Rejestracja danych o objętości krwi krążącej przeprowadzana jest przez wykorzystanie baroreceptorów (receptory przystosowane do reakcji na zmiany ciśnienia krwi). Znajdują się one w okolicy zatok szyjnych, a także obrębie naczyń krwionośnych.
Elementem wpływającym na wydzielanie wazopresyny może być zmniejszenie objętości krwi krążącej w organizmie. Objawia się to zmniejszeniem ciśnienia tętniczego krwi. Wydzielanie wazopresyny może także nastąpić przez wzrost osmolalności osocza (stan zwiększenia ilości elektrolitów w organizmie ponad naturalne wartości). Wówczas dochodzi do zwiększania wydzielania wazopresyny za pośrednictwem tylnego płata przysadki mózgowej.
Określony hormon ma przede wszystkim wpływ na nerki, a także naczynia krwionośne. W nerkach zlokalizowane są głównie receptory V2, które umiejscowione są w okolicy kanalika krętego dalszego, a ponadto kanalika zbiorczego nefronu. Wpływ na stymulację określonych hormonów doprowadza do tego, że dochodzi tutaj do zwiększonej produkcji, a także wzmożonego wbudowywania w błony części kłębuszka nerkowego, określonego mianem akwaporyn.
Wazopresyna
Pod nazwą tą określa się białka, za przyczyną których z początkowo powstającego w nerce moczu wchłaniana jest woda. Trafia ona następnie ponownie do krwi. Rezultatem działania opisywanego hormonu jest produkowanie przez nerki bardziej zagęszczonego moczu. Uzyskana w ten sposób woda przemieszcza się z powrotem do krwi, co wpływa na wzrost ciśnienia tętniczego, a ponadto do zmniejszenia osmolalności krwi.
Wazopresyna ma także swoje receptory w obszarze naczyń krwionośnych. Do elementów tych zalicza się receptory V1. Ich uaktywnienie powoduje obkurczanie naczyń. Ten proceder również wpływa na zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi. Jednakże efekt wywołany przez nie charakteryzuje się mniejszym stopniem, niż ten wywołany przez receptory V2.
Wazopresyna może być także regulowana przez inne hormony. Angiotensyna II pobudza uwalnianie wazopresyny z przysadki mózgowej. Peptyd natriuretyczny (ANP) w sposób bezpośredni hamuje wydzielanie angiotensyny II, wpływając tym samym na zmniejszanie wazopresyny.
Za pośrednictwem opisywanego w tym artykule hormonu może być także regulowana agregacja płytek krwi. Doprowadza ona bowiem do wyzwalania z nich czynnika Willebranda. Wazopresyna uczestniczy także w zachodzących w wątrobie procesach glukoeogenezy. Ponadto hormon ten jest zaangażowany w rozwój relacji międzyludzkich, a także ma wpływ na libido.
Wazopresyna – niedobór (przyczyny i objawy)
W sytuacji gdy dochodzi do niedoboru wazopresyny uaktywnia się nadmierna utrata wody z organizmu. Przekłada się to na pojawienie się symptomu silnego i stałego pragnienia u chorego, a także nadmiernego oddawania moczu. Określone objawy mogą wystąpić w sytuacji niedoboru określonego hormonu, ale także w sytuacji błędnego oddziaływania hormonu na swoiste receptory.
Niewystarczająca produkcja wazopresyny często wynika z problemów dotyczących jej wytwarzania w podwzgórzu albo zwalniania jej z przysadki mózgowej. Określane jest to mianem moczówki prostej ośrodkowej. Moczówka prosta nerkowa wynika natomiast z defektu nerkowych receptorów V2 dla opisywanego hormonu. Nie pojawia się tutaj reakcja receptorów na hormon antydiuretyczny. W wyniku czego nawet właściwe wytwarzanie wazopresyny nie przełoży się na wywołanie właściwego efektu fizjologicznego.
Wazopresyna – nadmiar (przyczyny i objawy)
W przypadku pojawienia się nadmiaru określonego hormonu w organizmie ma miejsce odwrotna sytuacja, niż ta występująca w sytuacji niedoboru wazopresyny. Mianowicie dochodzi do zatrzymania wody w organizmie człowieka. Stacja taka może przyczynić się do hiponatermii (zmniejszenie sodu w organizmie poniżej naturalnego poziomu). Zatrzymywana ilość wody wpływa bowiem na zmniejszenie stężenia sodu. Inne objawy towarzyszące nadmiernej ilości wazopresyny w organizmie to najczęściej bóle głowy, nudności, wahania nastroju, pojawia się tutaj także obniżenie napięcia mięśniowego, mogą wystąpić drgawki, a także zaburzenia dotyczące świadomości.
Zbyt duża ilość adiuretyny określana jest jako zespół niewłaściwego uwalniania wazopresyny. Do takiej sytuacji dochodzić może w wyniku chorób nowotworowych (nowotwór płuc, trzustki, pęcherza, jelita grubego, ośrodkowego układu nerwowego lub białaczki), stwardnienia rozsianego, padaczki, zakażenia wirusem HIV lub uaktywnienia się AIDS, chorób układu oddechowego, niewydolności prawej komory serca, a ponadto przyjmowania niektórych preparatów np. środków przeciwdepresyjnych.
Wazopresyna – diagnostyka
Stany związane z nieprawidłowym poziomem wazopresyny w organizmie diagnozowane są za pośrednictwem testu oznaczania stężenia wazopresyny we krwi. Do tego potrzebna jest wiedza dotycząca osmolalności osocza. W związku z tym równocześnie z pierwszym testem przeprowadzane jest także badanie osmolalności osocza. Przeprowadza się tutaj także badanie odwodnieniowe, a ponadto test odwodnieniowo-wazopresynowy.
W pierwszej sytuacji chory nie może przyjmować płynów od kilku do kilkunastu godzin. W czasie badania reakcji płynowej dokonuje się badania osmolalności oraz ciężaru właściwego moczu, a ponadto testu osmolalności i zawartości sodu we krwi. Gdy mocz pacjenta jest nadal zagęszczony wówczas istnieje podejrzenie wystąpienia moczówki. Kolejnym krokiem konieczne staje się określenie rodzaju moczówki występującej u chorego.
I tutaj właściwe staje się badanie uzupełniające test odwodnieniowy. W badaniu tym choremu podaje się desmopresynę. Gdy w następstwie jej podania ciężar właściwy moczu oraz jego osmolalność ulegają zwiększeniu, pojawia sie wtedy podejrzenie, że wystąpiła moczówka prosta ośrodkowa związana z niedoborem opisywanego hormonu. W sytuacji odwrotnej mamy do czynienia z moczówką prostą nerkową.
Wazopresyna – leczenie
Pacjentom można pomóc przez podanie im preparatów mających aktywność anologiczną do hormonu antydiuretycznego. Występują bowiem substancje wykazujące się działaniem określanym jako syntetyczne analogi wazopresyny. Wymienić tutaj można desmopresynę, a także terlipresynę. Pierwsza zmniejsza diurezę, dlatego wykorzystywana jest w sytuacji moczówki prostej ośrodkowej. Druga działa na naczynia krwionośne, w związku z tym stosowana może być w celu zapobiegania krwawieniom. W przeciwstawnych sytuacjach stosowane są preparaty będące antagonistami wazopresyny. Są to waptany i wykorzystuje się je w leczeniu między innymi hiponatermii czy niewydolności serca.
