Chondrokalcynoza to przewlekła choroba spowodowana gromadzeniem kryształów pirofosforanu wapnia w płynie stawowym i chrząstce. Przyczyny rozwoju nie są dokładnie wyjaśnione, jednak w niektórych formach przyczyna tkwi w relacjach dziedziczności i metabolicznych zaburzeń niektórych innych chorób. Chondrokalcynozie najczęściej towarzyszy ostry ból w zajętych chorobą stawach w połączeniu z miejscowym zaczerwienienie, obrzękiem i gorączką.
Chondrokalcynoza występuje dwukrotnie częściej niż dna moczanowa, a choroby te mogą rozwijać się zarówno indywidualnie, jak również równocześnie. Chondrokalcynoza zwykle dotyka ludzi w wieku 55 lat i starszych. Choroba dotyka tak samo często kobiety jak i mężczyzn.
Chondrokalcynoza – przyczyny
Biorąc pod uwagę przyczynę choroby, zdiagnozowano 3 formy chondrokalcynozy:
- Idiopatyczna – choroba występuje z nieznanych przyczyn.
- Rodzinna – istnieje dziedziczna predyspozycja.
- Wtórna – występuje na tle innych chorób, którym towarzyszy zaburzenie metaboliczne.
Biorąc pod uwagę obraz kliniczny, istnieją 4 formy chondrokalcynozy:
- Dna rzekoma.
- Reumatoidalne zapalenie stawów.
- Niszczycielska forma jest najcięższa, uderza w duże stawy.
- Postać utajona (bezobjawowa).
W większości przypadków chondrokalcynoza rozwija się bez wyraźnego powodu, w obszarze wcześniej zdrowych stawów. Jednocześnie nie ma możliwych zaburzeń metabolizmu wapnia w organizmie, dlatego zakłada się, że choroba powstaje z miejscowych zaburzeń metabolicznych w tkance łącznej. Podobny obraz obserwuje się w przypadku innych form chondrokalcynozy: dziedzicznej i wtórnej.
Postać wtórna stanowi około 10% całkowitej liczby przypadków chondrokalcynozy. Może wystąpić z następującymi chorobami:
- Cukrzyca.
- Niewydolność nerek.
- Hemochromatoza (dziedziczna choroba z zaburzeniami metabolizmu żelaza).
- Niedoczynność tarczycy (z użyciem leków zastępczych).
- Hemosyderoza (zwiększenie ilości tlenku żelaza w organizmie w wyniku zwiększonego wchłaniania żelaza z pożywienia lub intensywnego rozpadu czerwonych krwinek).
- Nadczynność przytarczyc (zwiększona produkcja parathormonu (odpowiada za regulację hormonalną gospodarki wapniowo-fosforanowej)wytwarzanego przez gruczoły przytarczyczne.
- Dziedziczna niedokrwistość hemolityczna.
- Amyloidoza (nieprawidłowe gromadzenie się w tkankach i narządach nierozpuszczalnych białek).
- Artropatia hemofilowa (zwyrodnienie stawu, będące wynikiem nawracających wylewów krwi do stawu).
- Choroba Wilsona-Konovalova (zaburzenie wymiany miedzi w ciele ludzkim).
- Neurotroficzna artropatia Charcota (zmiany zwyrodnieniowe stawów o podłożu zaburzeń czucia i dotyku).
- Hipomagnezemia (stan obniżonego poziomu magnezu w organizmie).
- Hipofosfataza (dziedziczne zaburzenie procesu mineralizacji kości i zębów).
Chondrokalcynoza – objawy
Chory skarży się na ostry ból w stawie zwykle w kolanie, chociaż inne stawy mogą również dawać dolegliwości bólowe. Podczas badania ujawnia się umiarkowany obrzęk i przekrwienie tkanek miękkich w dotkniętym obszarze. Dotykanie okolicy stawowej jest bolesne, ruchy są ograniczone, może wystąpić podwyższona temperatura ciała. Zaostrzenie chondrokalcynozy trwa do kilku tygodni. Potem następuje długa remisja, podczas której chory nie odczuwa dolegliwości z wyjątkiem sytuacji, gdy doszło do zapalenia kości i stawów.
Reumatyczne zapalenie stawów stanowi około 5% przypadków chondrokalcynozy. Chory odczuwa ból w małych stawach ręki. Podobnie jak w przypadku zwykłego reumatoidalnego zapalenia stawów, obserwuje się sztywność poranną. Stawy są stopniowo deformowane, ruchy w nich są ograniczone z powodu tworzenia włóknistego przykurczu.
Niszcząca postać chondrokalcynozy często rozwija się u starszych kobiet w wieku 60 lat i starszych. Ta forma jest najcięższa, ponieważ wraz z nią proces zapalny występuje natychmiast w kilku dużych stawach. Naprzemienne zaostrzenia i remisja charakteryzuje się intensywnym bólem, zaczerwienieniem i obrzękiem w dotkniętym obszarze. Niemal zawsze występuje wzrost liczby przypadków z wysoką gorączką lub stanem podgorączkowym. Występują wyraźne bolesne przykurcze.
Ukrytą postać chondrokalcynozy obserwuje się w 10% przypadków. Objawy choroby nie występują. Zmiany w stawach stają się przypadkowym odkryciem podczas radiografii w związku z urazem lub inną chorobą.
Ponadto chondrokalcynoza może przebiegać w postaci przewlekłej artropatii pirofosforanowej (przewlekła wapnica ze zmianami destrukcyjnymi). Zjawisko ostrego zapalenia, gorączka i ostry ból w tej postaci są nietypowe. Chorzy skarżą się na umiarkowany, uporczywy ból stawów zwykle kolan. Podczas badania wykrywany jest niewielki lub umiarkowany obrzęk. Ruch jest ograniczony z powodu bólu.
Chondrokalcynoza – diagnostyka
Obraz kliniczny chondrokalcynozy jest podobny do innych chorób stawów. Dlatego też dodatkowe metody badań odgrywają decydującą rolę w diagnozie. Obraz radiologiczny chondrokalcynozy jest niespecyficzny. Na wczesnych etapach zmiany chorobowe nie są wykrywane. Przy przedłużonym przebiegu choroby występują oznaki wtórnego zapalenia kości i stawów.
Decydującą metodą badania jest punkcja stawu i późniejsze badanie pobranego materiału. Należy pamiętać, że punkcję należy wykonać podczas zaostrzenia, ponieważ w tym okresie kryształy pirofosforanu wapnia penetrują płyn maziowy z chrząstki i błony maziowej. Podczas remisji kryształy pirofosforanowe można znaleźć w błonie maziowej, dlatego w tym okresie należy wykonać biopsję maziową w celu potwierdzenia rozpoznania.
W niektórych przypadkach dobrym rezultatem jest tomografia komputerowa, w której obszary stawów pokryte osadami soli wapniowych są wyraźnie widoczne. MRI do diagnozowania tej choroby nie jest używany. Pomocniczą metodą jest USG, za pomocą którego można zidentyfikować ogniska zmian w stawie i rozpoznać inne choroby o podobnym obrazie klinicznym.
Chondrokalcynoza – leczenie
W tej chwili nie istnieje konkretne leczenie. Podczas zaostrzenia choroby zalecana jest terapia przeciwzapalna. Jeśli to konieczne, można wykonać punkcję, aby usunąć nagromadzony płyn. Lekarze mogą zalecić unieruchomienie stawu pacjenta za pomocą opatrunku uciskowego, oraz zastosowanie niskich temperatur, na przykład za pomocą zimnego kompresu.
Dobrym efektem jest wprowadzenie leków kortykosteroidowych bezpośrednio do jamy stawowej. Leki te mają działanie przeciwzapalne i są zdolne do zatrzymania zespołu bólowego. Jeśli z powodu natury bólu nie można wstrzyknąć roztworu do stawu lekarz przepisuje leki w tabletkach.
