Ciemiężyca zielona (Veratrum lobelianum) należy do roślin typowych dla półkuli północnej, jest rośliną górską, w Polsce występuje w Tatrach i na Babiej Górze. Najczęściej spotkać można ciemiężycę zieloną w okolicy potoku i w lesie. Przez Górali nazywana również strzemieszycą. Ciemiężyca zielona podobnie jak biała jest objęta ochroną gatunkową. Jej cechą wyjątkową jest to, iż jednocześnie jest rośliną trującą, jak i leczniczą.
Legendarna ciemiężyca zielona
Nazwa łacińska ciemiężycy pochodzi od słowa verare, co oznacza mówić prawdę. Według wierzeń ludowych ciemiężyca wzmagała prawdomówność w osobach, którym podawano korzeń rośliny. Wedle innych podań nazwa wiąże się z kichaniem, które powoduje przyjmowanie ziela ciemiężycy. W niektórych językach ciemiężyca to kychavica, bowiem jej powąchanie, spróbowanie powoduje kichanie. Ciemiężyca dorasta nawet do 150cm wzrostu, jest rośliną wieloletnią która wyrasta z walcowatego kłącza. Fałdowane długie eliptyczne liście wydają w czerwcu kwiatostan o żółto-zielonym kwieciu wydającym nieprzyjemny zapach. Mimo swej urody, surowcem zielarskim jest korzeń ciemiężycy. Roślina zawiera kwiaty i męski i żeńskie zarazem, nasiewa się przez wiatr.
Fitoterapia ciemiężycą
Ciemiężyca zielona to roślina znana już w starożytności, wykorzystywana w leczeniu w postaci sproszkowanego kłącza. Kłącze to wywołuje kichanie, jak również kaszel i łzawienie oczu. Z uwagi na silne działanie rośliny różnica między dawką leczniczą a trującą jest bardzo niewielka. Stad niebezpieczeństwo w samodzielnym stosowaniu. Objawami zatrucia ciemiężycą są wymioty i nudności oraz uczucie pieczenia w przełyku, skurcze mieści, a także zawroty głowy i biegunka. Pierwsze objawy zaobserwować można już po godzinie. Każde spożycie ciemiężycy winno być skonsultowane z fitoterapeutą lub lekarzem, gdyż skutki mogą okazać się odwrotne do zamierzonych. Silne zatrucie toksynami rośliny może prowadzić do uszkodzenie mięśnia sercowego, a w skrajnych przypadkach do zapaści. Antidotum na zatrucie jest atropina i dopamina.
Wśród właściwości leczniczych ciemiężycy wymienić należy na pierwszym miejscu działanie przeczyszczające, wymiotne oraz znieczulające. Wykazuje również zdolność do odrobaczenia i obniżenia ciśnienia tętniczego.
Stosowanie w zielarstwie
Ciemiężycę stosuje się w leczeniu chorób serca, zwłaszcza w stanach zawałowych. Mimo właściwości pozytywnych dla zdrowia wykorzystuje się ją bardzo rzadko. Korzysta się z jej właściwości w zatruciach ciążowych, stanach nadciśnienia, ostrym zapaleniu kłębków nerkowych oraz schorzeniach ocznych. Zawsze pod kontrolą lekarza, bowiem dawki lecznicze niewiele różnią się od tych trujących, a nawet śmiertelnych. Polecana jest w nerwobólach i zapaleniu stawów, bólach nerwu trójdzielnego jako bardzo skuteczny środek uśmierzania bólu i znieczulenia. Wykorzystując właściwości przeczyszczające i pobudzające trawienie stosowana jest często w weterynarii celem odrobaczenia zwierząt.
Sposoby użycia
Ciemiężyca zielona może stanowić roślinę dekoracyjną, warunkiem jej uprawy jest zapewnienie jej wilgotnego podłoża i półcienia. Dorosła roślina nadająca się do zbioru ziela nadaje się dopiero po upływie dziesięciu lat od wysiania. W fitoterapii stosowana jest w formie nalewki. Kłącza ciemiężycy zalewa się 70% alkoholem w skali 1 do 10 i odstawia na dwa tygodnie. Kolejno filtruje się roztwór i stosuje poprzez wmasowywanie w bolące części ciała zachowując ostrożność. Bezwzględnie nie należy stosować nalewki na miejsca zranione, ani przesadzać z częstotliwością użycia. W przemyśle farmaceutycznym ciemiężyca zielona wykorzystywana jest jako surowiec do wyodrębnienia protoweratryny, jaka ma zastosowanie w lekarstwach na rzucawkę poporodową oraz nadciśnienie tętnicze. Służy również do wyrobu maści znieczulających i przeciwbólowych. Aktualnie prowadzone są badania nad zastosowaniem ciemiężycy zielonej w leczeniu nowotworów.
