Pozycja bezpieczna – działanie na miejscu wypadku obejmuje kilka grup czynności, które należy wykonać, aby uratować poszkodowanego. Pierwszą grupę działań stanowi ocena miejsca wypadku, w tym zapewnienie sobie bezpieczeństwa oraz innym uczestnikom zdarzenia. Dodatkowo powinno się uwzględnić ilość poszkodowanych, jak i charakter obrażeń.
Kolejne elementy to wezwanie wsparcia, indywidualna ocena pacjenta w systemie ABCD oraz działania ratownicze. Wśród czynności na miejscu wypadku jedną z kluczowych czynności jest odpowiednie ułożenie poszkodowanego. Z tego wynika, iż kwestią priorytetową wśród osób nieprzytomnych z zachowanym krążeniem jest ułożenie ich w tak zwanej pozycji bezpiecznej.
Podstawy naukowe stosowania pozycji bezpiecznej
Jako ciekawostkę można zaznaczyć, iż stosowanie pozycji bezpiecznej nigdy nie miało silnych dowodów naukowych świadczących o skuteczności działania. Prawdą jest, iż niemiarodajne badania stwierdzały obniżenie ryzyka aspiracji płynu do drzewa oskrzelowego oraz prawdopodobieństwa zastosowania bardziej zaawansowanych czynności udrażniania dróg oddechowych. Pomimo braku jednoznacznych argumentów, pozycja bezpieczna jest szeroko stosowana w ratownictwie medycznych, ponieważ nie stwierdzono żadnych szkodliwych efektów jej przeprowadzania.
Różnorodność typów pozycji bezpiecznych
Lata praktyk ratowników medycznych wyodrębniły kilka, jeśli nie kilkanaście wariantów ułożenia pacjenta w pozycji bezpiecznej. Do tej szerokiej gamy należą między innymi: ułożenie na boku (porównywanie skuteczności w pozycji na prawym jak i na lewym), ułożenie na brzuchu, pozycja zalecana przez ERC i przez Resuscitation Council UK, pozycja wspierana przez AHA, pozycja Rautka, pozycja Morriisona, pozycja Mirakhura i Craiga (MMC), pozycja HAINES. Badania przeprowadzane aby sprawdzić ich skuteczność są słabej jakości i nie wykazały wyższości którejkolwiek pozycji nad pozostałymi. Warto jednak zaznaczyć, iż ostatni z powyższych przykładów prawdopodobnie zmniejsza ryzyko urazu kręgosłupa w odcinku szyjnych. Oczywiście w porównaniu do pozycji na boku.
Aktualne wytyczne Polskiej Rady Resuscytacji z 2015 roku i sposób wykonania pozycji bezpiecznej
Osoby niereagujące ale oddychające prawidłowo należy jak najszybciej ułożyć w pozycji bezpiecznej na boku zamiast zostawiać w położeniu na plecach. Należy odróżnić prawidłowy oddech od oddechów agonalnych lub innych nieprawidłowych torów oddychania, w wypadku których pozycja ta może być przeciwwskazaniem. Poniżej znajdują się porady, które zostały opublikowane w formie wytycznych i są obecnie najszerzej stosowane w praktyce.
- Uklęknij przed poszkodowanym i sprawdź czy jego nogi są wyprostowane a na jego głowie nie ma okularów, maski lub innych przedmiotów. W razie potrzeby usuń je. W razie konieczności rozepnij lub zerwij krępujące lub opinające ubranie ofiary.
- Rękę, która znajduje się bliżej Ciebie ułóż pod kątem prostym w stosunku do ciała poszkodowanego. Zegnij ją w łokciu, tak aby jej dłoń była skierowana ku górze.
- Dalszą rękę przełóż w poprzek klatki piersiowej ofiary. Przyłóż i trzymaj stronę grzbietową ręki poszkodowanego przy bliższym Tobie policzku pacjenta.
- Swoją drugą ręką chwyć za dalszą kończyną dolną ofiary powyżej kolana. Pociągnij ją ku górze uważając aby nie oderwać stopy tej nogi od podłoża.
Pozycja bezpieczna
- Trzymając jedną ręką dłoń pacjenta przy policzku, drugą pociągnij za zgiętą nogę tak, tak aby pacjent przewrócił się na bok w Twoim kierunku.
- Ułóż kończyną dolną, za którą przetaczałeś poszkodowanego, tak aby jej staw kolanowy i biodrowy były zgięte pod kątem zbliżonym do prostego.
- Odegnij głowę ofiary ku tyłowi, tak aby zapewnić kluczową w tym wypadku drożność dróg oddechowych i ograniczyć ryzyko uduszenia.
- Ułóż dokładnie rękę pacjenta pod policzkiem, aby utrzymywała pozycję głowy w sposób podany wyżej. Usta ofiary powinny być lekko zwrócone ku podłożu aby umożliwić swobodne wydostawanie się treści płynnej z jamy ustnej na zewnątrz co redukuje możliwość aspiracji.
- Sprawdzaj regularnie oddech pacjenta i reaguj w razie niepokojących objawów. Monitoruj pozostałe czynności życiowe.
Jeśli poszkodowany musi pozostać w tej pozycji dłużej niż 30 minut, należy postarać się o zmianę położenia pacjenta na drugi bok. Odmienną kwestią jest sytuacja u kobiet w ciąży, u których w ogóle unika się ułożenia na prawym boku. Pozycja na lewym boku ma za zadanie nie dopuścić do wystąpienia zespołu aortalno-żylnego. Jest to specyficzny stan, w którym płód i macica wywiera nacisk na aortę brzuszną i żyłę główną dolną. Warto w takim wypadku rozważyć podłożenie wałka lub zwiniętego koca aby ustabilizować wskazaną pozycję.
Podsumowanie korzyści pozycji bezpiecznej
Powyższe zasady są najczęściej stosowane, lecz należy pamiętać, iż istnieją wielokrotnie warianty. Warianty, które można wykorzystać w sposób gwarantujący większą skuteczność w zależności od typu urazu lub konkretnej sytuacji klinicznej. W tym miejscu warto mieć na uwadze sześć pryncypiów opracowanych przez ILCOR.
- ułożenie zbliżone do pozycji bocznej, z odchyloną głową w celu swobodnego drenażu jamy ustnej
- ułożenie stabilne
- brak ucisku na klatkę piersiową
- mobilność zmiany pozycji
- dostęp do dróg oddechowych
- brak ryzyka spowodowania dalszych uszkodzeń ciała
