Nutrigenetyka jest to nauka badająca interakcje pomiędzy DNA a dostarczanym pożywieniem. Zajmuje się także badaniem predyspozycji do zapadania na choroby dietozależne, które niestety rozwijają się w dzisiejszych czasach w zastraszającym tempie. Coraz więcej osób skarży się na nietolerancje pokarmowe, wiele osób nie może schudnąć mimo skrupulatnego liczenia kalorii. Pomocą w rozwiązaniu problemu może być właśnie nutrigenetyka oraz oparta na jej podstawie genodieta, która przez eliminację szkodliwych składników żywnościowych może znacznie poprawić stan zdrowotny oraz komfort życia wielu z nas.
Nutrigenetyka – czym jest?
Nutrigenetyka zakłada, że dieta dla każdej osoby powinna być spersonalizowana nie tylko ze względu na zróżnicowaną aktywność fizyczną, płeć czy wiek, ale także ze względu na różnice genetyczne każdego z nas. W genach zapisane są predyspozycje do otyłości, nietolerancje pokarmowe czy zdolność do trawienia danych substancji. Jedni cierpią na nietolerancję laktozy, inni – glutenu. Zadaniem nutrigenetyki wraz z nutrigenomiką (badającą zależność pomiędzy żywnością a genami) jest dopasowanie diety indywidualnie do każdego genotypu bardzo dokładnie i w taki sposób, aby zapobiegać chorobom dietozależnym i leczyć ich objawy.
Do czego przydaje się nutrigenetyka?
W badaniach nutrigenetycznych szuka się polimorfizmów genetycznych. Są to różnice, jakie występują w DNA populacji. Geny występują w różnych wariantach, które mogą dać różne odpowiedzi metaboliczne na bioaktywne składniki diety. Znajomość tych odpowiedzi jest pomocna w ustalaniu indywidualnej diety, ponieważ pozwala wykluczyć z jadłospisu produkty, które są gorzej metabolizowane przez konkretny organizm. Gdy ta dziedzina nauki będzie rozwinięta na dostatecznie wysokim i szerzej dostępnym poziomie, może pozwolić na eliminację lub ograniczenie do minimum chorób takich jak cukrzyca czy miażdżyca.
Bioaktywne składniki diety
Bioaktywne składniki diety regulują aktywność receptorów jądrowych, mają zdolność do decydowania o ekspresji genów. Przestrzeganie zalecanego dziennego spożycia wielu z nich może mieć decydujący wpływ na nasze zdrowie, dlatego warto poznać nasze personalne zalecenia dotyczące spożycia składników takich jak: witaminy, składniki mineralne, polifenole czy błonnik pokarmowy.
Wiele składników bioaktywnych nie może być syntezowanych w ciele człowieka, więc muszą być codziennie dostarczane z pożywieniem. Należą do nich np. witamina C oraz witaminy z grupy B. Witaminy, które są rozpuszczalne w wodzie, a więc także wydalane z organizmu. Nasze ciało ich nie magazynuje, a ich niedobory mogą prowadzić do wielu nieprzyjemnych skutków, jak na przykład: wypadanie włosów, pogorszenie samopoczucia czy zmniejszenie odporności na infekcje.
Spośród składników bioaktywnych mających znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu możemy wyróżnić magnez. Magnez, który uczestniczy w 300 procesach biochemicznych organizmu. Bierze on udział w naprawie i replikacji DNA. Decyduje o prawidłowej pracy układu nerwowo-mięśniowego, zmniejsza ryzyko rozwoju arytmii czy nadciśnienia tętniczego.
Jak wygląda badanie nutrigenetyczne?
Do badania nutrigenetycznego potrzebne jest oczywiście DNA osoby badanej. W tym celu pobiera się próbkę śliny lub wymaz z policzka oraz krew żylną. Po wyizolowaniu DNA z próbek wykrywane są polimorfizmy genetyczne. W tym celu stosuje się metodę PCR, czyli łańcuchową reakcję polimerazy prowadzoną poprzez wielokrotne podgrzewanie i oziębianie próbki w warunkach laboratoryjnych. Wynik takiego badania otrzymamy po około trzech tygodniach. Każdy polimorfizm posiada swój numer identyfikacyjny, który zaczyna się od dwóch liter „rs” i składa się z siedmiu cyfr. W wyniku badania pojawia się jeden z trzech wariantów badanej skłonności: homozygota, heterozygota i brak mutacji. Pierwszy z nich oznacza zwiększoną skłonność np. do otyłości.
Zastosowanie nutrigenetyki
Nutrigenetyka znajduje zastosowanie w wykrywaniu predyspozycji do chorób autoimmunologicznych takich jak na przykład:
- celiakia
- nietolerancja glutenu – białka zapasowego zawartego w zbożach.
Osoby cierpiące na celiakię posiadają polimorfizmy genów kodujących, przez które spożyty gluten aktywuje limfocyty B oraz limfocyty T, wytwarzające przeciwciała.
Badania nutrigenetyczne są przydatne także w badaniach otyłości. Badane są geny predysponujące do otyłości, jednym z nich jest gen FTO (fat mass and obesity associated gene). Związany jest z zaburzeniami ośrodka sytości, przy mutacjach tego genu występują napady głodu oraz bezskuteczne próby utraty masy ciała. Odkryte zostało kilka polimorfizmów genu FTO predysponujących do otyłości: rs9939609, rs1421085, rs1861868 czy rs1477196. W przypadku badania tego genu możemy otrzymać wynik:
- A/A – oba allele są zmutowane (zwiększona skłonność do otyłości),
- A/T – heterozygota,
- T/T – brak mutacji.
W przypadku homozygoty dzięki znajomości wyniku badania możliwe jest rozpisanie odpowiednio dopasowanej diety. Diety, aby obniżyć prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości a także chorób z nią związanych: cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia czy zawału serca.
Nutrigenetyka – czy jest lekarstwem na wszystko?
Musimy pamiętać, że nutrigenetyka zajmuje się badaniem predyspozycji, a nie leczeniem chorób. Z jej pomocą można wdrożyć odpowiednie restrykcje w diecie, które mogą znacznie ułatwić leczenie. Warto jednak znać skłonności swojego organizmu, aby dopasować dietę do jego wymagań i poprawić samopoczucie.
