Obturacyjny bezdech senny – zgodnie z definicją obturacyjny bezdech senny (OBS) są to związane ze snem zaburzenia oddychania, które charakteryzują się powtarzającymi się epizodami częściowej lub całkowitej niedrożności górnych dróg oddechowych na poziomie gardła. Charakteryzuje się cyklicznymi przerwami w oddychaniu, które trwają ponad 10 sekund lub spłyceniem oddechu poniżej 50%. Bezdechy senne powtarzają się kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy w ciągu godziny. U zdrowych osób również zdarzają się bezdechy, szczególnie w fazie zasypiania. Jednak w takich przypadkach liczba bezdechów ogranicza się do 5 na godzinę.
Zaburzenia oddychania są spowodowane zwiotczeniem mięśni gardła i języka, które częściowo lub całkowicie blokują przepływ powietrza w czasie wdechu. Jednocześnie mięśnie oddechowe klatki piersiowej cały czas pracują. Zawartość tlenu w organizmie się zmniejsza (hipoksemia), natomiast zwiększa się stężenie dwutlenku węgla (hiperkapnia). Skutkuje to aktywacją układu współczulnego (odpowiedzialnego za mobilizację organizmu w sytuacjach stresowych) oraz zwiększeniem częstotliwości rytmu serca.
Prowadzi to do tzw. mikroprzebudzenia. Jest to reakcja obronna organizmu na niedotlenienie. Napięcie mięśni zwiększa się, przywracając tym samym prawidłowy przepływ powietrza przez drogi oddechowe. Powtarzające się kilkadziesiąt razy w ciągu godziny epizody bezdechu, prowadzą do fragmentacji snu, co skutkuje porannymi bólami głowy, uczuciem zmęczenia i zaburzeniami koncentracji w ciągu dnia.
Obturacyjny bezdech senny ma niekorzystny wpływ na wiele układów, w tym najgroźniejszy na układ krążenia. Stanowi wysokie ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu, choroby niedokrwiennej, czy zaburzeń rytmu serca np. migotania przedsionków.
Choroba najczęściej występuje u osób dorosłych, rzadziej u dzieci. W tym drugim przypadku najczęściej jest skutkiem przerośnięcia migdałków.
Obturacyjny bezdech senny – czynniki ryzyka
- Nadmierna masa ciała i duży obwód szyi (u mężczyzn ponad 43cm, u kobiet ponad 40cm) – tkanka tłuszczowa uciskając na gardło, zmniejsza jego światło, co może sprzyjać bezdechowi.
- Palenie tytoniu
- Picie alkoholu – nawet niewielkie dawki alkoholu wypite w godzinach wieczornych, powodują zmniejszenie napięcia mięśni gardła.
- Płeć męska – ryzyko wystąpienia obturacyjnego bezdechu sennego jest znacznie większe u mężczyzn. Szacuje się, że około 2-4% mężczyzn choruje na tę przypadłość. Jest to związane z odmienną budową anatomiczną – u kobiet światło dróg oddechowych jest większe.
- Menopauza
- Wrodzone lub pourazowe nieprawidłowości anatomiczne np. mała, cofnięta żuchwa; przerost języka i migdałków podniebiennych, krzywienie przegrody nosowej.
Obturacyjny bezdech senny – objawy
Głównym objawem obturacyjnego bezdechu sennego jest chrapanie i sapanie podczas snu. Innymi objawami są:
- bezdechy senne trwające ponad 10 sekund
- senność i zmęczenie w ciągu dnia
- problemy z koncentracją i pamięcią
- poranne bóle głowy
- budzenie się w nocy z objawami duszności i dławienia się
- nykturia
Obturacyjny bezdech senny – rozpoznanie
Badaniem, które pozwala jednoznacznie potwierdzić podejrzenie OBS jest polisomnografia. Jest to badanie całonocne, podczas którego, za pomocą zestawu czujników rejestruje się:
- fale mózgowe (elektroencefalogram – EEG)
- ruchy gałek ocznych (elektookulogram – EOG)
- napięcie mięśni
- obecność tlenu we krwi (gazometria)
- stopień wysycenia krwi tlenem (saturacja)
- przepływ powietrza przez nos i usta
- nasilenie chrapania
- EKG
- ruchy klatki piersiowej i brzucha
- pozycję ciała badanego.
Polisomnografia jest najskuteczniejszym badaniem przy rozpoznaniu obturacyjnego bezdechu sennego. Trzy pierwsze opisane powyżej parametry pozwalają ocenić czy chory spał i czy były obecne mikroprzebudzenia. Dodatkowo umożliwia określenie stopień zaawansowania choroby. Niestety, jest ono trudno dostępne i kosztowne, dlatego w wielu przypadkach rozpoznanie OBS opiera się o poligrafię, czyli badanie wyżej opisanych parametrów, z wyłączeniem EEG, EOG i napięcia mięśni. Jest to badanie mniej dokładne, ale wystarcza do rozpoznania choroby oraz podjęcia leczenia, a także (w odróżnieniu od polisomnografii) może być przeprowadzone w domu chorego.
Obturacyjny bezdech senny – leczenie
Złotym standardem jeśli chodzi o leczenie bezdechu sennego jest terapia CPAP (ciągłe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych). Terapia ta polega na zakładaniu na czas snu, maski obejmującej nos. Strumień powietrza, który dostaje się do dróg oddechowych pomaga utrzymać drożność dróg oddechowych.
W przypadkach lekkiego i umiarkowanego bezdechu sennego, a także u pacjentów nietolerujących CPAP, stosuje się leczenie ortodontyczne, polegające na stosowaniu zakładanego na noc, aparatu delikatnie wysuwającego żuchwę w stosunku do szczęki górnej. Zwiększone w ten sposób napięcie mięśni likwiduje chrapanie i zapobiega bezdechowi.
W leczeniu OBS możliwe jest również leczenie operacyjne. Jest ono jednak stosowanie wyłącznie w przypadku pacjentów, u których bezdech senny wywołany jest nieprawidłowościami w budowie dróg oddechowych.
Obturacyjny bezdech senny – profilaktyka
Podstawową kwestią w zapobieganiu czy łagodzeniu objawów obturacyjnego bezdechu sennego jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Można to osiągnąć przy zachowywaniu zbilansowanej diety oraz prowadzeniu aktywnego trybu życia. Warto również zadbać o regularne rytmu snu i czuwania – innymi słowy ustalić stałe godziny zasypiania i budzenia się. Należy unikać palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu w godzinach wieczornych. Wśród niektórych pacjentów, pomocne jest spanie w pozycji leżącej na brzuchu.
