Zapalenie nerwu wzrokowego to jedno zaburzeń, świadczących o ciężkim procesie chorobowym. Jest to właściwie zapalenie II nerwu czaszkowego, którego zadaniem jest przekazywanie bodźców wzrokowych z oka do kory wzrokowej, obecnej w płacie potylicznym mózgu. Współcześnie wyróżnia się 2 postacie zapalenia nerwu wzrokowego:
- zapalenie wewnątrzgałkowe – jest to zapalenie tarczy nerwu wzrokowego (tworzona jest przez neuryty, które opuszczają siatkówkę oka). Proces choroby przebiega w przdnim odcinku nerwu wzrokowego. Najczęściej postać ta jest spotykana u dzieci.
- zapalenie pozagałkowe – ognisko zapalne lokalizuje się w dalszym odcinku nerwu wzrokowego. Do znacznych zmian dochodzi w obrębie tarczy nerwu wzrokowego. Jest najczęściej diagnozowaną postacią zapalenia nerwu wzrokowego u osób dorosłych.
Zapalenie nerwu wzrokowego o podłożu demielinizacyjneym (utrata otoczki mielinowej, ochraniającej nerw, na skutek zniszczenia przez komórki układu odpornościowego) bardzo często diagnozowane jest u osób z początkami jaskry bądź stwardnienia rozsianego. Proces chorobowy wtakuje nerw wzrokowy, ponieważ jest on bardzo łatwym kąskiem dla agresywnych wówczas komórek żernych.
Prawdopodobnie na skutek pomyłki poczynają one traktować nerw wzrokowy organizmu gospodarza jako patogen, dlatego też próbują go zniszczyć. Nerw wzrokowy jest ponadto słano ukrwiony, dlatego też może stać się celem dla mikroorganizmów chorobotwórczych. Jego uszkodzenie powoduje zakłócone przesyłanie bodźców do kory mózgowej, przez co, widzenie staje się nieostre, pojawiają się mroczki. Zapalenie nerwu wzrokowego może prowadzić do jego zaniku, co bywa przyczyną trwałej ślepoty.
Obraz kliniczny
Zapalenie nerwu wzrokowego cechuje się:
- nagłe jednostronne pogorszenie ostrości wzroku. Na ogół proces postępuje w ciagu kilku godzin/ dni.
- na ogół występują mroczki przed oczyma. Pacjenci opisują je, jako dziury w widzianym przez nich obrazie.
- u 92% osób występuje dotkliwy ból oka
- zaburzenia widzenia barw
- błyski przed oczami
- śnieżenie – jasne kropeczki w polu widzenia, które pojawiają się najprawdopodobniej na skutek niedokrwienia
- ból głowy, migreny
W badaniu przedmiotowym stwierdza się uszkodzenie drogi ośrodkowej odruchu źrenicznego. Jest to. tzw. objaw Marcusa – Gunna. Objaw ten widoczny jest w postaci charakterystycznego podnoszenia się opuszczonej powieki w trakcie wykonywania ruchów żuchwy, śmiechu, otwierania ust. Innym znaczącym objawem jest dyschromatopsja, czyli zaburzenia odbierania intensywaności barw. Ubytki w polu widzenia mają chrakter pasmowaty, rozlany, kwadrantowy, czasem połowiczny. W badaniu dna oka tarcza nerwu wzrokowego wygląda prawidłowo. Jeśli występuje obrzęk, na ogół jest on delikatny, rozlany. Czasami występują też wybroczyny.
Przebieg zapalenia nerwu wzrokowego
Wszystkie objawy mają tendencje do remisji. Objawy zanikają w ciągu ok. 3 tygodni. jeśli dojdzie do trwałego uszkodzenia nerwu wzrokowego objawy mogą utrzymywać się na stałe. Należą do nich: zaburzenia reaktywności źrenicy, zmniejszenie intensywności postrzegania światła i kolorów, zaburzenia w widzeniu ruchu. U niektórych osób pojawia się zamglone widzenie. Jest to tzw. objaw Uthoffa. Następstwem choroby jest atrofia nerwu wzrokowego (zanik).
Zapalenie nerwu wzrokowego – rozpoznanie
Pierwszy incydent zapalenia nerwu wzrokowego ma znaczenie szczególne. Rozpoznanie ustala się na podstawie licznych przeprowadzanych wówczas badań. Większość badań diagnostycznych umożliwia wykluczenie innych chorób. Dobrze wiedzieć, że zapalenie nerwu wzrokowego może być pierwszym objawem stwardnienia rozsianego (SM).
W celu rozpoznania lub wykluczenia choroby konieczna jest wizyta u neurologa i wykonanie dodatkowych badań, w tym punkcji lędźwiowej. Okazuje się, że u ok. 30% osób chorych na stwardnienie rozsiane (SM) zapalenie nerwu wzrokowego występuje nawet na kilkanasnie lat przed rozpoznaniem choroby. Może być więc objawem zwiastującym chorobę. Dobrze wiedzieć, że może się pojawić również u pacjentów po przebytej radioterapii.
Zapalenie nerwu wzrokowego – leczenie
Leczenie w okresie ostrym sprowadza się do podawania prednizonu w dawce 1mg/kg m.c. Można też podawać metyloprednizon w dawce 250 mg co 6 godz. Poza tym, stosuje się sterydy – leczenie objawowe. Okazuje się, że leczenie sporymi dawkami metyloprednizonu przynosi znaczną poprawę. Ryzyko wystąpienia stwardnienia rozsianego zależy od obrazu w MR (rezonans magnetyczny) mózgowia. U chorych będących w grupie ryzyka wystąpienia stwardnienia rozsianego, zapalenie nerwu wzrokowego leczy się interferonem beta i octanem glatirameru.
Zapalenie nerwu wzrokowego – przyczyny
- choroby zakaźne – zapalenie zatok, zapalenie oczodołu, zapalenie przyzębia
- stwardnienie rozsiane – diagnozuje się pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego – rozkładowi ulega otoczka mielinowa, a pojawiająca się na zewnatrz tkanka glejowa nie sprawdza się w nowej roli.
- kiła, choroby na tle reumatoidalnym, miażdżyca, cukrzyca, nadcisnienie tętnicze, zatrucie metalami ciężkimi (ołów), zatrucie niektórymi lekami czy alkoholem.
- zapalenie wątroby typu B, HIV, świnka, odra
- choroby mózgu: zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowych
- choroby gałek oka