Kamica żółciowa jest chorobą w wyniku której dochodzi do powstawania kamieni w drogach żółciowych (inna nazwa: złogi). Najczęstszym miejscem powstawania złogów są pęcherzyki żółciowe.
Kamienie składają się głównie z cholesterolu, białek, a także bilirubiny, węglanu wapnia i nieorganicznych jonów. Mogą być pojedyncze lub mnogie, a także cholesterolowe, barwnikowe lub mieszane.
Szacuje się, iż kamica żółciowa dotyka około 20% populacji w Europie Zachodniej. Ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem. Zależy również w dużym stopniu od diety oraz aktywności fizycznej i trybu życia. Znacznie częściej choroba dotyczy kobiet. Często mówi się o genetycznej postaci choroby. Do innych czynników ryzyka zalicza się wahanie masy ciała, przyjmowanie estrogenów oraz stosowanie leków z grupy fibratów.
Kamica żółciowa – przyczyny
U zdrowej osoby cholesterol, biała oraz inne substancje tworzące kamienie żółciowe są rozpuszczane w żółci i usuwane z organizmu poprzez przewód pokarmowy. Jeśli żółć osiąga zbyt wysokie zagęszczenie, substancje te są wytrącane i tworzą złogi. Żółć niezbędna do prawidłowego trawienia nie przepływa w odpowiednim tempie.
Do przyczyn powstawania kamieni żółciowych należą:
- podeszły wiek
- zbyt duże zagęszczenie żółci
- nieodpowiednie nawyki żywieniowe
- przyjmowanie niektórych leków
- wady anatomiczne przewodu żółciowego
- zbyt duże stężenie cholesterolu w organizmie
- niektóre choroby wątroby
- cukrzyca
- mukowiscydoza
- otyłość
- zbyt szybka utrata masy ciała
- niedokrwistość hemolityczna
- niedoczynność tarczycy
- ciąża
- zespół jelita krótkiego
Jeśli pęcherzyk żółciowy opróżnia się nieprawidłowo, mowa o zaburzeniach perystaltyki. Odpływ żółci jest znacznie utrudniony, co prowadzi do powstawania kamieni. Taka sytuacja ma miejsce u kobiet w ciąży, ale i u osób przebywających na dietach restrykcyjnych lub odżywianych dożylnie.
Warto wiedzieć, ze czynnikami powodującymi kamicę żółciową barwnikową mogą być: marskość wątroby, choroba Leśniowskiego-Crohna, długotrwałe żywienie pozajelitowe oraz niedokrwistość hemolityczna.
Objawy
Objawy choroby nasilają się przede wszystkim po spożyciu ciężkostrawnych posiłków.
Częstym objawem kamicy żółciowej jest tzw. triada Charcota obejmująca promieniujący ból w nadbrzuszu, żółtaczkę mechaniczną oraz gorączkę wraz z dreszczami. Ból nadbrzusza pojawia się zwykle po prawej stronie i może promieniować do prawej łopatki. Innymi objawami są:
- nudności, wymioty (które przynoszą ulgę)
- utrata apetytu
- zgaga
- wzdęcie brzucha
Wspomniana wcześniej żółtaczka mechaniczna charakteryzuje się żółtawym zabarwieniem twardówek oczu oraz powłok skórnych.
Efektem tworzenia się kamieni są zatkane przewody żółciowe, co może skutkować z kolei np. zapaleniem trzustki lub zatkaniem przewodu trzustkowego. Do powikłań kamicy żółciowej należą również: odleżyny, kamicze zapalenie pęcherzyka żółciowego, ropniak/wodniak pęcherzyka żółciowego, ostre zapalenie trzustki, przetoka pęcherzykowo-jelitowa, wzrost ryzyka raka pęcherzyka żółciowego czy wewnętrzne krwawienia.
Rozpoznanie
Rozpoznanie choroby opiera się na wywiadzie z pacjentem. W drugiej kolejności, przy podejrzeniu kamicy żółciowej, wykonuje się badania fizykalne. O obecności choroby przesadza często dodatni objaw Chełmońskiego. Jest to charakterystyczny ból pojawiający się w wyniku wstrząsania i wibracji wykonywanych przez lekarza na prawym podżebrzu. W przypadku powiększenia się pęcherzyka żółciowego, lekarz wykona badanie palpacyjne. Struktura ta będzie wówczas dość dobrze wyczuwalna.
Kolejnym etapem diagnostyki jest wykonanie szeregu badań, takich jak USG i RTG jamy brzusznej, a następnie endoskopowa ultrasonografia. Często pomocna bywa tomografia komputerowa.
Leczenie
Kamica żółciowa w wielu przypadkach nie daje charakterystycznych objawów. Szacuje się, iż nie występują one u 2 na 3 pacjentów. Niekiedy rozpoznawana jest u chorego zupełnie przypadkowo.
Podstawą leczenia jest zmiana sposobu odżywiania. Tutaj najczęściej stosowana jest dieta wątrobowa, to znaczy lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu. Zabrania się również spożywania alkoholu.
Leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie leków przeciwbólowych i rozkurczowych, niekiedy lekarz może przepisać antybiotyk. W niektórych tylko przypadkach sprawdza się farmakologiczne rozpuszczenie kamieni.
Leczenie chirurgiczne opiera się na usunięciu pęcherzyka żółciowego wraz z powstałymi w nim kamieniami za pomocą laparoskopu. Często usuwa się także wyłącznie kamienie żółciowe. Jeśli metoda laparoskopowa jest niemożliwa do zastosowania, zaleca się laparotomię jako zamiennik. Warto wspomnieć również o leczeniu endoskopowym.
Do mniej popularnych, alternatywnych metod leczenia należą:
- rozpuszczanie kamieni za pomocą odpowiedniego kwasu – u osób, które nie zakwalifikowały się do leczenia operacyjnego
- przezskórne zastosowanie MTBE – również o działaniu rozpuszczającym
- litotrypsja – jeśli średnica kamieni nie przekracza 3 cm
- ziołolecznictwo o działaniu moczopędnym – liść czarnego bzu, kwiat kocanki lub jarzębiny, ziele krwawnika lub dziurawca, a także kora kruszyny
