Częsta zmiana nastroju towarzyszy wielu osobom żyjącym we współczesnym społeczeństwie. Doświadczają jej głównie miesiączkujące kobiety, u których częste i gwałtowne zmiany nastroju wiążą się z wahaniami poziomu hormonów w organizmie. Skrajne zmiany samopoczucia mogą być jednak objawem psychozy maniakalno-depresyjnej, znanej również jako zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Jak w porę rozpoznać tę nietypową chorobę psychiczną oraz w jaki sposób wiąże się z nią częsta zmiana nastroju?
Dlaczego doświadczamy zmian nastrojów?
Często mówi się, że wahania nastroju są kwestią charakteru i pewne osoby doświadczają ich częściej, niż inne. Duży wpływ na stałość samopoczucia ma również tryb życia – ciągły stres, kiepska sytuacja rodzinna lub społeczna mogą przyczynić się do zmian nastrojów. U kobiet bardzo duży wpływ na nastrój i ogólne usposobienie ma cykl miesiączkowy. Na początku cyklu i w czasie płodności kobiety czują się atrakcyjne, są bardziej energiczne i ich samopoczucie ogólnie jest dużo lepsze. Po owulacji nastrój gwałtownie spada, a największych wahań w nim panie doświadczają tuż przed miesiączką, co określa się mianem PMS. Takie zmiany powszechnie uważane są za naturalne, jako że wynikają z funkcjonowania kobiecego ciała.
W związku z powyższym częsta zmiana nastroju jest dużo rzadziej spotykana u mężczyzn i to właśnie u nich stanowi największy powód do obaw. Warto jednak pamiętać, że jeśli wahania nie są ekstremalne i nie pojawiają się w nich tzw. epizody depresyjne, nie powinny one wywoływać niepooju. Pewne zmiany nastroju są naturalne, zwłaszcza dla osób, które aktualnie przechodzą niełatwy okres w życiu.
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe – co to jest i skąd się bierze?
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, określane również mianem psychozy maniakalno-depresyjnej lub ChAD, to choroba psychiczna ściśle związana z wahaniami nastroju. W ChAD chory na przemian doświadcza epizodów maniakalnych (okresów ogólnego pobudzenia, trudności z koncentracją i skłonności do lekkomyślnego postępowania) i epizodów depresyjnych, często rozdzielonych etapami remisji. Długość epizodów i ich nasilenie są inne dla każdej osoby, dlatego pomimo pozornie charakterystycznych objawów, wczesne rozpoznanie zaburzenia może być w niektórych przypadkach trudne.
W przypadku zaburzeń afektywnych dwubiegunowych główne przyczyny choroby to:
- czynniki genetyczne (ryzyko zachorowania znacznie wzrasta, jeśli jeden z rodziców chorował na ChAD),
- zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu mózgu,
- traumatyczne wydarzenia (rozwód, śmierć bliskiej osoby, gwałt),
- czynniki środowiskowe (dorastanie w trudnym środowisku, brak akceptacji społeczeństwa, życie w ciągłym stresie itp.),
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe są chorobą nieuleczalną, a leczenie polega na łagodzeniu objawów i stosowaniu tzw. leczenia podtrzymującego. Statystycznie wraz z wiekiem u chorego zwiększa się długość samych epizodów, a skraca czas remisji.
Objawy zaburzeń afektywnych dwubiegunowych
Choć częsta zmiana nastroju sama w sobie jest dość charakterystycznym objawem, każdy z epizodów psychozy maniakalno-depresyjnej daje własne objawy. Warto zaznaczyć, że w większości przypadków zmiany nie są aż tak częste – zachodzą kilka razy do roku, zazwyczaj poprzedzone remisją. Zdarzają się jednak sytuacje, w których do zmiany faz dochodzi na przestrzeni tygodni lub miesięcy (ultra rapid cycling), a także w cyklu dobowym (ultra-ultra rapid cycling).
Objawy w epizodach maniakalnych:
- brak zdolności obiektywnej oceny sytuacji, skłonność do lekkomyślności,
- zauważalne zwiększenie energii,
- trudności z koncentracją,
- podniecenie seksualne i psychoruchowe,
- natrętne myśli i urojenia.
Objawy w epizodach depresyjnych:
- utrata zainteresowania czynnościami i obiektami, które zwykle sprawiały choremu radość (anhedonia),
- obniżenie nastroju,
- zmniejszenie energii i chęci do utrzymywania kontaktów społecznych,
- zwiększenie lub zmniejszenie apetytu,
- zaburzenia snu (trudności z zasypianiem, częste przebudzanie się w ciągu nocy),
- myśli samobójcze.
Choć mogłoby się wydawać, że w przeciwieństwie do epizodów depresyjnych, epizody maniakalne nie są niebezpieczne dla zdrowia, w rzeczywistości oba etapy choroby są tak samo groźne. Wszystko to ze względu na brak zdolności obiektywnej oceny sytuacji i skłonność do podejmowania ryzykownych zachowań.
Leczenie zaburzeń afektywnych dwubiegunowych
Jak już wspomniano, psychoza maniakalno-depresyjna jest chorobą nieuleczalną, która towarzyszy choremu przez całe życie. W jej leczeniu wykorzystuje się leki przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne, zwłaszcza jeśli u chorego przeważają epizody depresyjne. U każdego zaburzenia te wyglądają inaczej, w związku z tym skuteczna farmakoterapia musi być dobrana indywidualnie do potrzeb i cyklu choroby. Dużą rolę w osłabieniu intensywności objawów ma również psychoterapia podtrzymująca.
Część chorych, w czasie epizodu maniakalnego, wymaga hospitalizacji i leczenia szpitalnego. Jest to konieczne wtedy, kiedy osoba dotknięta ChAD stwarza zagrożenie dla siebie lub osób w swoim otoczeniu.