Autyzm wczesnodziecięcy jest jednym z zaburzeń ogólnorozwojowych. Należy on do zaburzeń należących do spektrum autyzmu. Objawy zaburzenia pojawiają się najczęściej już przed trzecim rokiem życia dziecka.
Przyczyny autyzmu wczesnodziecięcego
Początkowo zakładano, że na powstawanie autyzmu wczesnodziecięcego ma wpływ nastawienie matki do swojego dziecka. Wierzono, że na autyzm wczesnodzieciecy ma wpływ brak czułości ze strony matki, brak kontaktu z dzieckiem i brak miłości wobec dziecka. Powodować to miało u dziecka wycofywanie się z otoczenia i kontaktów z innymi ludźmi oraz uciekanie dziecka w nietypowe zainteresowania. Aktualnie nie upatruje się przyczyn autyzmu w zachowaniu matki, pogląd ten uważany jest za niewłaściwy. Badania pokazują natomiast, że na rozwój zaburzeń ze spektrum autyzmu wpływ mają inne czynniki, przede wszystkim czynniki neurologiczne. Do najczęstszych przyczyn autyzmu dziecięcego zalicza się m.in:
- dziecięce porażenia mózgowe,
- komplikacje dotyczące przebiegu ciąży (zwłaszcza niedotlenienie okołoporodowe, cukrzyca w trakcie ciąży, krwawienia w trakcie przebiegu ciąży) oraz porodu,
- uszkodzenia centralnego układu nerwowego,
- infekcje oraz leczenie antybiotykami w okresie niemowlęcym,
- abberacje chromosomowe,
- wrodzona toksoplazmoza,
- późny wiek rodziców (powyżej 40 lat w momencie zajścia w ciążę).
Objawy
Pierwsze objawy autyzmu wczesnodziecięcego pojawiają się przed 3 rokiem życia dziecka, można zaobserwować je jednak dużo wcześniej, już w wieku kilku miesięcy (niemowlę takie jest niezwykle spokojne, nie wykazuje żadnej chęci do interakcji z opiekunami, potrafi leżeć w łóżku cały czas, bez domagania się atencji ze strony innych ludzi).
Uwagę rodzica w okresie niemowlęcym dziecka powinny zwrócić sytuacje, w których okazuje się, że:
- dziecko na przytulanie reaguje ogólnym sztywnieniem ciała,
- lubi wpatrywać się w przedmioty które poruszają się w jednostajny sposób,
- nie okazują strachu w momencie gdy jeden z opiekunów nagle opuszcza pokój, w którym znajduje się dziecko,
- gdy nie występuje u dziecka gaworzenie.
W późniejszym okresie czasu innymi widocznymi objawami jakie pociąga za sobą autyzm wczesnodziecięcy są:
- brak kontaktu wzrokowego z drugą osobą,
- echolalia, czyli powtarzanie przez dziecko konkretnych słów, zdań usłyszanych u innych osób, w telewizji czy też radiu,
- opóźnienie rozwoju mowy lub jej brak,
- bardzo mocne przywiązywanie się do schematów działań, rutyn,
- powtarzające się manieryzmy ruchowe (trzepotanie dłońmi, obracanie się wokół własnej osi, „skubanie włosów”),
- nietypowe zainteresowania np. dinozaury, pociągi, liczby,
- pojawiać może się potrzeba szeregowania przedmiotów np. klocków, kredek, pluszaków,
- brak dzielenia uwagi z innymi osobami (dziecko nie pokazuje innym osobom, że coś je zainteresowało),
- nadwrażliwości zmysłowe (na dotyk, dźwięki, światło, zapachy),
- drobny chód, stawianie małych kroków podczas chodzenia,
- brak lub bardzo uboga mimika twarzy,
- zainteresowanie częściami przedmiotów lub tym w jaki sposób są zbudowane,
- brak spontanicznej zabawy (w tym trudność w zabawie „na niby”, dziecko nie potrafi bawić się udając, że lalka płacze i trzeba ją nakarmić),
- brak lub bardzo powierzchowny kontakt z innymi rówieśnikami,
- może pojawiać się bardzo dobrze rozwinięta pamięć mechaniczna, dziecko może nie mieć problemów z zapamiętywaniem rejestracji samochodowych, z zapamiętywaniem dat,
- może pojawiać się agresja oraz autoagresja,
- dziecko może sprawiać wrażenie, że nie słyszy poleceń albo własnego imienia.
Leczenie autyzmu
Autyzm wczesnodzieciecy należny do zaburzeń, które są nieuleczalne. Można zastosować farmakoterapię w celu ustabilizowania nastroju, w momencie wystąpienia poważnych zachowań agresywnych i autoagresywnych lub w sytuacji pojawienia się depresji u dziecka.
Główną rolę odgrywa tutaj terapia, której powinno poddać się nie tylko dziecko ale również opiekunowie. Głównym celem terapii, w której uczestniczą opiekunowie jest pomoc w zrozumieniu zachowań dziecka oraz nauka odpowiedniego reagowania na pojawiające się zachowania trudne. Opiekunowie dowiadują się również w jaki sposób umiejętnie uczyć dziecka życia w społeczeństwie.
Do najpopularniejszych terapii stosowanych u dzieci z autyzmem wczesnodziecięcym należą:
- Metoda TEACCH, jest to program wspomagający dla dzieci z autyzmem i ich rodziców. Plan terapii przygotowywany jest indywidualnie zgodnie z potrzebami konkretnego dziecka. Mając opracowany plan przygotowuje się strategię nauczania oraz odpowiednie ćwiczenia. Program metodą TEACCH realizowany jest na dwóch płaszczyznach: w szkole, gdzie odpowiadają za nią nauczyciele oraz inni specjaliści oraz w domu, gdzie program realizowany jest przez rodziców przy wsparciu ze strony terapeutów. Dzięki temu, że program realizowany jest w kilku miejscach pozwala na uzyskanie jak najlepszych efektów.
- Metoda wymuszonego kontaktu, czyli metoda holdingu. Głównym zadaniem tej metody jest praca nad odbudowaniem prawidłowego kontaktu fizycznego pomiędzy matką a dzieckiem. Sesje holdingu realizowane są według określonych kroków.Terapia ta składa się w dużej mierze na na przytulaniu, obejmowaniu dziecka oraz głaskaniu, co ma doprowadzić do odbudowania poczucia bezpieczeństwa i pozytywnej relacji na linii matka-dziecko. Sesje powinny odbywać się systematycznie, przynajmniej raz w ciągu dnia, ważna jest tutaj również systematyka. Metoda wymuszonego kontaktu z początku mogą przebiegać w nerwowej atmosferze. Należny pamiętać, że dziecko z autyzmem będzie stawiało opór przed kontaktem fizycznym, zwłaszcza na samym początku po wprowadzeniu tej metody.
- Metoda Dobrego Startu
- Metoda Knillów
- Terapia integracji sensorycznej,
- Terapia poznawczo-behawioralną,
- Trening umiejętności społecznych.