Gruźlica skóry to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie – prątki z grupy Mycobacterium tuberculosis. W okresie przedwojennym i tuż po wojnie gruźlica była ogromnym problemem i jej postać skórna była jedną z najczęstszych chorób skóry. Zmiana nastąpiła w skutek wprowadzenia profilaktyki przeciwprątkowej oraz udoskonaleniu schematu leczenia, zachorowalność na gruźlicę skóry znacznie spadła.
Niemniej jednak pomimo polepszenia warunków społeczno-ekonomicznych stanowi ona główną przyczynę śmiertelności w grupie schorzeń zakaźnych. Przyczynia się do tego rosnąca oporność bakterii na leki przeciwprątkowe oraz stale zwiększająca się liczba zakażonych wirusem HIV, który upośledza odporność organizmu.
Gruźlica skóry – przyczyny
Główną przyczyną zakażenia prątkiem gruźlicy dochodzi na skutek kontaktu z chorą osobą prątkującą, czyli wydalającą bakterie podczas oddychania, mówienia oraz kaszlu. Jak dokładnie dochodzi do zakażenia ? Otóż patogeny są inhalowane do dróg oddechowych, tam osiadają w pęcherzykach płucnych, gdzie są wchłaniane przez komórki układu odpornościowego. W konsekwencji takiego działania tworzą się tak zwane gruzełki, czyli skupiska prątków otoczone przez wyspecjalizowane komórki układu immunologicznego.
Zdarzają się przypadki iż w takiej właśnie postaci mogą one pozostać przez całe życie pacjenta nie powodując objawów chorobowych, gdy mechanizmy obronne organizmu są wydolne.
Do zakażenia dochodzi w szczególności w konsekwencji spadku odporności organizmu.
Skóra to miejsce o niezbyt dogodnych warunkach dla rozwoju i rozmnażania się prątków gruźlicy. Dlatego tez stosunkowo rzadko spotyka się przypadki, w których właśnie ten narząd staje się bezpośrednią lokalizacją patogenów wywołując gruźlicę prawdziwą skóry.
Rodzaje gruźlicy skóry
Istnieje wiele rozpoznanych i opracowanych odmian gruźlicy skóry, wśród najbardziej znanych zaliczamy:
– gruźlica wrzodziejąca skóry,
– gruźlica wrzodziejąca pierwotna,
– gruźlica wrzodziejąca z nadkażenia,
– gruźlica wrzodziejąca z samonadkażenia,
– gruźlica brodawkowa skóry,
– gruźlica guzkowo-zgorzelinowa skóry,
– gruźlica liszajowata skóry,
– gruźlica prosówkowa skóry,
– gruźlica rozpływna skór,
– toczeń gruźliczy,
– gruźlica węzłów chłonnych.
Do najbardziej niebezpiecznych i zagrażających życiu pacjenta zalicza się między innymi:
– gruźlice rozpływną skóry. W większości przypadków powstaje w skutek zainfekowania tkanek głębszych. Wśród miejsc których dotyczy wymienia się w szczególności okolice podżuchwowe i boczne powierzchnie szyi. Odnotowuje się przypadki wystąpienia w okolicy mostkowej lub na pośladkach. Co charakterystyczne w fazie początkowej choroba ta rozwija się w tkance podskórnej w postaci guzowatego nacieku, który po pewnym czasie ulega rozmiękczeniu i otwarciu, w wyniku czego powstaje jedna lub kilka przetok, z których wydobywa się skąpa wydzielina ropna. Przebieg tej odmiany gruźlicy skórnej jest bardzo przewlekły a leczenie jest długotrwałe i nieprzyjemne dla pacjenta.
– toczeń gruźliczy (gruźlica toczniowa) – jest to jedna z najczęściej występujących postaci gruźlicy skóry. Występuje głównie w następstwie infekcji błony śluzowej nosa drogą kropelkową, skąd proces chorobotwórczy rozszerza się na skórę twarzy. Co charakterystyczne wszelkie zmiany skórne występują w postaci tak zwanych guzków toczniowych. Jak one wyglądają? Otóż są miękkie i mają żółtobrązowy kolor. Jeżeli choroba ta po raz pierwszy atakuje w dzieciństwie, pozostawia po sobie rozległe, nierówne blizny, w obrębie których proces chorobotwórczy może ulec wznowieniu. Po długim okresie czasu, w wyniku późnych powikłań, może spowodować rozwój raka kolczysto-komórkowego skóry.
Zmianą pierwotną skóry przy gruźlicy toczniowej skóry jest guzek o miękkiej spoistości i zabarwieniu żółtobrunatnym lub czerwonobrunatnym. Guzki cechują się różną tendencją do przerostu, rozpadu i bliznowacenia, co jest podstawą wyodrębnienia kilku postaci schorzenia. Zmiany skórne szerzą się obwodowo, mogą w ciągu kilkunastu lat zajmować niewielkie przestrzenie.
Lokalizacja gruźlicy toczniowej skóry jest różna. Najczęściej wykwity obserwowane są na twarzy w związku z rozprzestrzenianiem się procesu chorobowego z błon śluzowych jamy ustnej i nosa. Schorzenie może zaczynać się w każdym wieku, często w dzieciństwie. W przypadkach nieleczonych przebieg kliniczny jest wieloletni.
– gruźlica węzłów chłonnych – w tym przypadku bakterie chorobotwórcze osadzają się często w węzłach chłonnych okolicy podżuchwowej. 
Charakterystyczne jest to iż wykształcona ziarnina gruźlicza ma skłonność do martwicy, wtórnego rozmiękczenia i tworzenia ropiastej masy, która, jeżeli dojdzie do przebicia na powierzchnię skóry, wydzielana jest na zewnątrz jako tak zwana „zimna ropa gruźlicza”. Przetoki goją się, pozostawiając szpecące blizny.
Gruźlica skóry – leczenie
Jak zawsze podstawą skutecznego leczenia gruźlicy skóry jest wczesne rozpoznanie choroby. Dlatego tez pacjenci nie powinni lekceważyć żadnych objawów i niezwłocznie udać się do lekarza specjalisty w celu postawienia ostatecznej diagnozy.
Gruźlicę skóry leczy się podobnie jak gruźlice innych narządów, za pomocą 3-4 skojarzonych leków przeciwprątkowych. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) leczenie gruźlicy powinno przebiegać dwufazowo.
Na podstawie wyżej wymienionych opracowanych i przedstawionych metod leczenia gruźlicy skór opracowano metodę leczenia tak zwana metodę dwufazową. W pierwszej fazie podaje się 4 leki w tym:
– izoniazyd,
– ryfampicynę,
– pirazynamid,
– etambutol.
Kuracja tymi lekami musi trwać przez 2 miesiące, a następnie, w drugiej fazie, 2 leki takie jak:
– izoniazyd
– ryfampicynę podawanie przez 4 miesiące.
