Dymnica pospolita zwana również dymnicą lekarską albo rutką polną. Wstępuje w zachodniej Azji, na północy Afryki i w Europie. W Polsce porasta pola i ogrody i powszechnie uznawana jest za chwasty. Spotkać ją można na polach, łąkach, miedzach, przydrożach, gdzie stanowi uciążliwy i trudny do wyplenienia chwast. Poznać ją można po drobnych, purpurowo-fioletowych kwiatach osadzonych w szczytowej części łodygi.
Jej nazwa rodzajowa pochodzi od słowa łacińskiego – fumus- czyli dym, co podyktowane jest zapachem rośliny, jej szarawym kolorem oraz właściwością podrażnienia oczu.
Dymnica pospolita – zastosowanie
Surowcem lekarskim dymnicy pospolitej są suszone całe pędu , które powinny być zrywane na początku kwietnia. Dymnica pospolita preferuje dobrze wietrzone gleby, które są wilgotne i bogate w próchnicę. Często pojawia się na stanowiskach po niedawnym nawożeniu azotem i po wapnowaniu, gdyż jej zapotrzebowanie na te składniki jest duże.
Ziele dymnicy ma nieprzyjemny zapach i ostry, słono – gorzki smak. Jest to konsekwencja zawartego w zielu licznych alkaloidy izochinolinowe ( między innymi protopina, kryptopina), ziele zawiera pochodne tetrahydroberberyny ( np. synaktynę, tetrahydrokoptyzynę), bulbokapninę, fumarotycynę, oraz kwas fumarowy, garbniki, żywicę flawonoidy, sole mineralne i śluz.
Zbiera się ziele ścinając ręcznie rośliny przy samej ziemi. Następnie suszy się dymnice pospolitą poprzez rozpostarcie cienka warstwą na siatkach nie przewracając jej. Zalecana temperatura suszenia na około 35 stopni. Następnie suche ziele należy przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach w suchym miejscu.
Dymnica pospolita to roślina jednoroczna, jara lub ozima, niekiedy osiąga wysokość od 10 do 50 cm. Łodyga jest silnie rozgałęziona, naga, wzniesiona lub podnosząca się, bruzdowata, gęsto ulistniona, czasem czerwono nabiegła, pokryta niebieskozielonym nalotem. Liście są szarozielone, ogonkowe, podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne, końcowe listki równowąsko lancetowate. Posiada małe kwiaty, ostrogowe, o odcieniu różowo purpurowym, zebrane są w dość długie grono.
Owoc stanowi drobna, nerkowata lub kulista niełupka, zielona do żółtobrunatnej, z niewielkim wgnieceniem na wierzchołku. Korzenie są krótkie i wiązkowe. Dymnica pospolita jest zapylana przez pszczoły. Okres kwitnienia przypada od maja do lipca, zbiorów najlepiej dokonywać również tym okresie.
Dymnica pospolita – właściwości lecznicze
Dymnica była już stosowana w czasach starożytnych. Medycyna ludowa uznała iż jej podstawową zaletą jest zbawienne przeciwdziałanie szkorbutowi. Liczni zielarze przypisywali dymnicy pospolitej silne działanie napotne, przeczyszczające a jednocześnie oczyszczające krew. Preparaty z dymnicy pospolitej poprawiają trawienie oraz ułatwiają w znacznym stopniu przyswajanie pokarmów.
Ziele dymnicy pospolitej działa silnie rozkurczowo na mięśnie gładkie. Powoduje rozkurcz jelit, dróg żółciowych i moczowych oraz naczyń krwionośnych. Tak więc ziele dymnicy stosuje się niewydolności wątroby, w kamicy i kolce żółciowej, skurczach i stanach zapalnych powodujących dyskinezję, a także po zabiegach chirurgicznych na drogach żółciowych. Również przy nadmiernym wydzielaniu żółci. Wyciągi z ziela dymnicy dają też korzystne wyniki w niektórych przypadkach migreny na tle niedomogi żółciowej lub niewydolności wątroby.
Przetwory z ziela dymnicy szczególnie w niewydolności wątroby zwiększają wytwarzanie żółci stosowanie do istotnych potrzeb organizmu, a hamują jej produkcję przy nadmiarze żółci. Ponadto ułatwiają jej przepływ do dwunastnicy, dzięki rozkurczającemu działaniu na zwieracz Oddiego. Dymnica pospolita zwiększa apetyt ale posiada także silne działanie żółciopędne i moczopędne.
Użyta zewnętrznie i wewnętrznie oczyszcza skórę, likwiduje uporczywe wypryski a w mieszankach z liśćmi orzecha eliminuje problem żylaków. Wyciągi z ziela dymnicy dają też korzystne wyniki w niektórych przypadkach migreny na tle niedomogi żółciowej lub niewydolności wątroby.
Zielarze przestrzegają iż dymnicy nie należy przedawkować. Wyciągi z ziela dymnicy, podawane w dawkach wyższych od zalecanych, mają niekorzystny wpływ na ciśnienie krwi, oddech, serce i wątrobę. Długotrwałe stosowanie tych preparatów może spowodować uszkodzenie oczu i objawy jaskry, tak samo jak po wyciągach z jaskółczego ziela.
Dymnica pospolita – sposób użycia
Ziołowa mieszanka żółciopędna
Przepis; należy zmieszać 50 g ziela dymnicy, 50 g mięty pieprzowej, 25 g liści bobrka, 25 g kwiatów kocanki, 25 g ziela dziurawca, 25 g rozdrobnionego korzenia mniszka lekarskiego, zioła dokładnie zmieszać. Następnie dwie łyżki mieszanki ziół zalać 3 szklankami gorącej wody, gotować pod przykryciem 3 minuty, odstawić na 15 minut, odcedzić. Odwar z mieszanki pić po 2/3 szklanki 3 razy dziennie po jedzeniu jako środek żółciopędny, żółciotwórczy i rozkurczowy.
Odwar
Przepis; należy 1/2 łyżki ziela dymnicy należy zalać jedną szklanką letniej wody i gotować na wolnym ogniu przez 3 minut, pod przykryciem, następnie odstawić na 15 minut, odcedzić. Odwar stosować 1 – 3 łyżki 2 – 4 razy dziennie przy chorobach wątroby i pęcherzyka żółciowego, przez 10 – 15 dni następnie zrobić przerwę w stosowanie na 10 dni. Ten sam odwar można również stosować przy braku apetytu na pobudzenie łaknienia, oraz jako środek moczopędny i wzmacniający.
