Rzewień dłoniasty – inna potoczna nazwa to rzewień tanguckim lub rabarbarem stosowany. Roślina znana była już w starożytnej Grecji oraz Persji w szczególności wykorzystywany jako środek przeczyszczający.
Pierwsze wzmianki o rzewieniu dłoniastym opisał słynny podróżnik Marco Polo, a w 1871 r. rosyjski oficer, geograf i podróżnik Nikołaj Przewalski. Owoce rzewienia z Kukunoru (środkowe Chiny) dostarczył Przewalski Petersburskiemu Ogrodowi Botanicznemu i roślina zaczęła się rozprzestrzeniać po Rosji. W Polsce roślina ta dotarła dość późno bo dopiero około lat 80- tych XIX wieku.
Rzewienie azjatyckie dłoniaste, są okazałymi bylinami, wytwarzającymi na wiosnę rozetę dużych, ogonkowych liści oraz ulistniony pęd wysokości około 2 m. Liście są charakterystycznie dłoniasto wcinane, a ogonek walcowaty. Kwiaty drobne, czerwonawe lub zielonkawe zebrane w duże kwiatostany w kształcie wiechy.
Rzewień dłoniasty – zastosowanie
Rzewień dłoniasty posiada bardzo szeroki spektrum zastosowania lekarskiego. Lecznicze gatunki rzewienia pochodzą z górzystych okolic Azji. Rosną w stanie dzikim na wysokości 2500 – 3200 m, od dawna jednak są uprawiane na nizinach, również europejskich. Substancjami aktywnymi rzewienia są antranoidy (2-12%) w tym: chryzofanol, emodyna, aloe-emodyna, fiscjon i reina. Antranoidy określane też emodynami występują w postaci wolnej lub glikozydowej. Dość łatwo ulegają przemianom oksydacyjnym.
W Polsce możliwa jest hodowla rzewienia dłoniastego w szczególności dotyczy to gatunku Rheum palmatum. Rzewień posiada aż 30 gatunków, a najpopularniejszy to rzewień ogrodowy – rabarbar. Ta odmiana ma właściwości lekko przeczyszczające. Rabarbar można zapiekać w cieście, robić dżemy, używać do zakwaszania barszczu – zamiast octu i przyrządzać orzeźwiające kompoty. Oprócz zastosowania w medycynie konwencjonalnej, jak i ludowej, używa się go także do produkcji likierów, a w kosmetyce do wyrobu barwnika do włosów.
W przypadku rzewienia tylko gatunki azjatyckie dostarczają korzeni i kłączy o działaniu przeczyszczającym. Natomiast wartość korzeni i kłączy rabarbarów kompotowych jako środków przeczyszczających jest niewielka i zawodna, a niekiedy są one nawet szkodliwe dla zdrowia. Rabarbary kompotowe w przeciwieństwie do leczniczych mają liście nie wcinane, ogonek liściowy rynienkowaty.
Surowcem stosowanym w medycynie są korzenie i kłącze rzewieni azjatyckich. Jedynie gatunki azjatyckie wykształcają w 3 -4 roku wegetacji grube, podobne do buraków kłącza, od których odchodzą potężne korzenie długości około 60 cm. Natomiast rabarbary kompotowe nie wytwarzają kłączy, a jedynie karpę dość grubych korzeni. Stanowi to pewniejszy surowiec farmaceutyczny. Surowiec po wykopaniu oczyszcza się, myje, kroi na plastry lub duże kawałki i suszy.
Rzewień dłoniasty – właściwości lecznicze
Rzewień dłoniasty wykazuje działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybiczne. Poza tym wykryto garbniki (5-10%) i flawonoidy (ok. 3%). Antranoidy występujące w rzewieniu to w większości antrazwiązki monomeryczne.
Preparaty z owej rośliny działają drażniąco na jelito grube, poprawiają perystaltykę jelit – działanie przeczyszczające. Wyciągi z rzewienia mają charakterystyczny gorzki smak, dlatego też powodują zaraz po spożyciu wydzielanie śliny i soku żołądkowego, a poprzez to właśnie usprawniają liczne procesy trawienne. Antrachinony od dawna znane są jako środki czynne farmakologicznie, łagodnie lub silnie przeczyszczające. Rodzaj działania zależy od obecności grup hydroksylowych w pozycji C-1 i C-8 oraz podstawnika w pozycji C-3.
Zioło to wykazuje też właściwości przeciwszkorbutowe. Stosuje się go przy braku łaknienia, wzdęciach, bólach brzucha, przy słabych biegunkach, jak i przy niedostatecznym wydzielaniu soku żołądkowego oraz żółci, pomocniczo nawet w przypadkach łuszczycy, wspomagająco w walce z nadmierną wagą.
Mechanizm działania przeczyszczającego polega na hamowaniu w jelicie grubym transportu jonów Na+ i wody ze światła jelita do krwi. Ponadto mogą one indukować napływ wody z krwi do jelita, co powoduje ułatwienie wypróżniania. Nie jest zalecane dłuższe stosowanie leków zawierających antranoidy, gdyż mogą spowodować stany zapalne jelita, czy podrażnienie nerek.
Rzewień dłoniasty – sposób użycia
Odwar
Przepis; należy 1 łyżkę ususzonego korzenia mocno rozdrobnionego zalać 1 szklanką ciepłej wody i powoli zagotować pod przykryciem, gotować ok. 5 minut. Odstawić na 15-20 minut, następnie przecedzić. Pić po 1/3 – 1/2 szklanki dziennie w celu łagodnie przeczyszczającym.
Maseczka rozjaśniająca na włosy
Przepis; należy opakowanie korzenia rzewienia (3 zł w sklepie zielarskim) wymieszać z 2 łyżkami oleju roślinnego oraz sokiem z jednej cytryny, zalać 1/4 lub pół kubka gorącej wody. Należy odstawić do wystygnięcia i nakładać na włosy, po około 30 min spłukać.
Nalewka przeczyszczająca
Przepis; należy odmierzyć 3 ml sproszkowanego korzenia rzewienia dłoniastego, a następnie odmierzoną ilość zalać ją 1 filiżanką ciepłej wody, gotować powoli pod przykryciem 5 minut. Odstawić na 15 minut, a następnie przecedzić. Zaleca się wypicie jednorazowo 1 filiżanki odwaru przed snem. Uwaga! Korzenia rzewienia nie należy przyjmować przez dłuższy czas (ponad 1-2 tygodni) bez porady lekarza gdyż mogą mu towarzyszyć silne skutki uboczne.
