Toksokaroza – to powszechnie znana choroba pod nazwą tak zwanych brudnych rąk lub zespół larwy wędrującej trzewnej. Wśród osób szczególnie na nią narażonych są dzieci i one właśnie stanowią najliczniejszą grupę pacjentów. Dzieci zarażają się jajami pasożytów w wyniku kontaktu np. z piachem zanieczyszczonym odchodami psów lub kotów lub w skutek brania ziemi lub piachu do ust. Niekiedy do zarażenia dochodzi w wyniku spożywania warzyw zanieczyszczonych odchodami zwierząt, przyczyn o sposobów może być naprawdę wiele.
Toksokaroza to choroba pasożytnicza a jednym z wiodących pasożytów jest nicień (glista) z rodzaju Toxocara, a z gatunków najczęściej w piaskownicy znajdujemy jaja glisty psiej (Toxocara canis) lub glisty kociej (Toxocara cati). Naturalnym gospodarzem tych pasożytów są psy oraz koty, w szczególności szczeniaki. Pasożyty te bytują w jelicie cienkim zwierząt.
Przyczyny toksokarozy
Dorosła postać pasożyta znajduje się w jelicie cienkim zwierząt mięsożernych takich jak pies, kot, lis itp., człowiek natomiast jest żywicielem przypadkowym glist. Pasożyty nie kończą jednak w jego organizmie pełnego cyklu rozwojowego – tylko żyją w postaci larwalnej.
Wśród najczęściej spotykanych źródeł zakażenia są w szczególności:
– zarażone psy i koty oraz ich odchody zawierające jaja pasożytów,
– brudne ręce,
– pokarm zarażony jajami glist,
– skażony teren taki jak piaskownice, trawniki itp.
Podstawę zachorowania stanowi brak nawyku mycia rak przez dzieci w szczególności po powrocie z piaskownicy czy placu zabaw.
Wyróżniamy kilka rodzajów toksokarozy a wśród klinicznych postaci toksokarozy wyróżniamy:
– Toksokaroza bezobjawowa –o takim stanie mówimy wówczas gdy obserwuje się nieznaczną inwazję pasożytami. Zarażenie ma charakter samoograniczający się.
– Toksokaroza trzewna – swoim obszarem obejmuje wątrobę, niekiedy płuca. Charakterystyczne są takie objawy jak; stany podgorączkowe, ogólne osłabienie, wysypki skórne, bóle brzucha, kaszel, powiększenie wątroby.
– Toksokaroza oczna – najczęściej dochodzi do zajęcia jednej gałki ocznej. Ta postać toksokarozy jest wyjątkowo niebezpieczna z uwagi na to iż po dostaniu się larw, tworzą się w gałce ocznej ziarniniaki. Charakterystyczne dla tej postaci jest przewlekłe zapalenie naczyniówki, może dojść do odwarstwienia siatkówki czy zaniku gałki ocznej, a w konsekwencji do ślepoty.
– Toksokaroza mózgowa – w nielicznych przypadkach zdarza się iż larwy dostają się do mózgu, gdzie także tworzą ziarniniaki. Objawy mogą sugerować guza mózgu.
Objawy toksokarozy
Toksokaroza w większości przypadków przebiega w sposób bezobjawowy, zamaskowany. Co ciekawe najczęściej jedynym wskaźnikiem inwazji larw toksokara jest eozynofilia. Jest to podwyższona liczba jednego z rodzajów białych krwinek zwanego granulocytem kwasochłonnych
Objawy chorobowe w toksokarozie zależą od stopnia inwazji oraz umiejscowienia się larw w organizmie.
Do najbardziej charakterystycznych objawów zaliczamy miedzy innymi w zależności od rodzaju zainfekowanego narządu:
– pogorszenie widzenia,
– dysfunkcje w gałce ocznej,
– napady drgawek
– wysoka temperatura (powyżej 39°C),
– osłabienie,
– leukocytoza,
– wysoka eozynofilia,
– powiększenie wątroby
– hipergammaglobulinemia
– nudności
Przebieg toksokarozy
Jeśli już dojdzie do zakażenia groźnym pasożytem w jelicie cienkim dochodzi do wyklucia się larwy, które przedostaje się do poszczególnych narządów za pośrednictwem krwi. Larwy te mają zdolność przechodzenia przez ścianę jelita do krwi. Większość larw po dostaniu się do narządów ginie, tworząc duże ziarniniaki. W zależności od liczby krążących larw oraz zajętego narządu obserwowane są różne objawy i postacie choroby.
U dzieci często występują zakażenia tkanki płucnej z objawami zapalenia pęcherzyków płucnych. Wtedy pojawia się kaszel i duszność. Z kolei u dzieci alergicznych toksokaroza płucna może nasilić objawy alergii, jak również wywoływać
Leczenie toksokarozy
W przypadku podejrzenie zarażenia się toksokarozą konieczne jest wykonanie badania serologiczne w kierunku tej parazytozy. W konsekwencji wyniku pozytywnego konieczne jest wykonanie szczegółowej diagnostyki ultrasonograficznej jamy brzusznej, neurologicznej i okulistycznej. W przypadku występowania nasilonych zaburzeń hematologicznych zaleca się w szczególności dokonanie oceny szpiku kostnego.
W leczeniu toksokarozy wykorzystuje się takie leki jak:
– albendazol,
– dwuetylokarbamazynę
– tiabendazol.
W Polsce łatwo dostępnym lekiem jest albendazol (Zentel, syrop i tabletki), stosowany zwykle w dawce 15 mg/kg/dobę przez 5 dni. W toksokarozie ocznej, obok leczenia przeciwczerwiowego, osłonowo stosuje się glikokortykoidy. Skuteczniejsza jest terapia na początku inwazji przed wejściem larw w stan hipometabolizmu.
U pacjentów z toksokarozą manifestującą się klinicznie i w badaniach laboratoryjnych stężenie eozynofilowego białka kationowego we krwi jest znamiennie wyższe w porównaniu z osobami zdrowymi. Kolejnym bardzo ważnym krokiem jest oznaczanie miana przeciwciał przeciwko Toxocara i określenie odsetka granulocytów kwasochłonnych w rozmazie krwi obwodowej co jest wykorzystywane w monitorowaniu leczenia.
W zapobieganiu zakażeniom Toxocara należy uwzględnić dbałość o higienę osobistą oraz systematyczne odrobaczanie zwierząt domowych i rygorystyczne przestrzeganie zakazu ich wprowadzania do miejsc zabaw małych dzieci.
